Άνθρωποι της Χρονιάς 2023: Ποιος είχε τη μεγαλύτερη επίδραση στον Πολιτισμό;

Το Euronews Culture επέλεξε τους ανθρώπους της χρονιάς, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, στον κινηματογράφο, τη μουσική, τις τέχνες και τη λογοτεχνία.

Περάσαμε εβδομάδες ζυγίζοντας τις επιλογές μας και καταλήξαμε σε αυτόν τον κατάλογο. Πρόκειται για οκτώ πρόσωπα που επηρέασαν σε σημαντικό βαθμό τον κόσμο της τέχνης.

Κινηματογράφος – Ευρώπη: Sandra Hüller

Η αδιαμφισβήτητη ευρωπαία σταρ του 2023 στον κινηματογραφικό κόσμο ήταν η Sandra Hüller, η οποία πρωταγωνίστησε στη βραβευμένη με Χρυσό Φοίνικα ταινία Anatomie d’une chute (Ανατομίαμιας πτώσης ) και στη βραβευμένη με Μεγάλο Βραβείο των Καννών Ζώνη ενδιαφέροντος – δύο από τις καλύτερες ταινίες της φετινής χρονιάς.

Πρόκειται για μια ευρωπαία που μαγνητίζει όμως και το Χόλιγουντ.

Η Hüller δεν είναι καθόλου καινούργια στη σκηνή και οι περισσότεροι θα αναγνωρίσουν τη Γερμανίδα ηθοποιό από τον ρόλο της διεθνούς επανάστασης που έκανε το 2016 με την ταινία Toni Erdmann της Maren Ade, η οποία εντυπωσίασε το κοινό των Καννών και ανέβασε την ηθοποιό σε νέα επίπεδα εκτός της πατρίδας της Γερμανίας. Φέτος, όμως, η Hüller βρέθηκε για τα καλά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.

Στην ” Ανατομία μιας πτώσης” της Justine Triet, υποδύθηκε τη Sandra Voyter, μια συγγραφέα και μητέρα που κατηγορείται για φόνο- στο δράμα του Jonathan Glazer για το Ολοκαύτωμα ” Η ζώνη ενδιαφέροντος“, μια από τις πιο ζωτικές ταινίες της πρόσφατης μνήμης, πρωταγωνίστησε ως Hedwig Höss, η σύζυγος του διοικητή του Άουσβιτς Rudolf Höss – ενός από τους πιο διαβόητους μαζικούς δολοφόνους της ιστορίας.

Η ευελιξία που επέδειξε η 45χρονη ηθοποιός στην οθόνη φέτος, υποδυόμενη αυτές τις διαφορετικές γυναίκες, είναι πραγματικά εντυπωσιακή και έχει προκαλέσει συγκρίσεις τόσο με την Ίνγκριντ Μπέργκμαν όσο και με την Ιζαμπέλ Χουπέρ. Το έκανε μάλιστα σε τρεις διαφορετικές γλώσσες. Και αν ληφθούν υπόψη όλοι μαζί, και οι δύο ρόλοι της το 2023 δείχνουν μια ερμηνεύτρια στην κορυφή της τέχνης της.

Έχει ήδη συγκεντρώσει τα βραβεία (βραβεία Gotham, Ευρωπαϊκά Βραβεία Κινηματογράφου, Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου του Λος Άντζελες) και έχει αποσπάσει μια υποψηφιότητα για Χρυσή Σφαίρα. Σημειώστε τα λόγια μας: υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η Hüller να κερδίσει ένα Όσκαρ μέχρι τον Μάρτιο του 2024. Θα μπορούσε κάλλιστα να είναι υποψήφια δύο φορές, μπαίνοντας έτσι σε μια ομάδα 12 ηθοποιών, μεταξύ των οποίων η Cate Blanchett και η Scarlett Johansson, που έχουν λάβει διπλή υποψηφιότητα υποκριτικής την ίδια χρονιά. Θα γίνει επίσης η πρώτη ερμηνεύτρια που θα αναγνωριστεί για δύο μη αγγλόφωνες ευρωπαϊκές ταινίες στην ίδια τελετή.

Το Euronews Culture είχε τη χαρά να συνομιλήσει με την Hüller στο Βερολίνο φέτος, και είμαστε πολύ ενθουσιασμένοι να δούμε αν αυτή η σεζόν των βραβείων θα αποδείξει αυτό που ξέρουμε ότι είναι αλήθεια: το 2023 ήταν η χρονιά που την έκανε παγκόσμιο αστέρι.

Cinema – Global: Ηθοποιός και… επιχειρηματίας

Το 2023 ήταν η χρονιά του ηθοποιού-επιχειρηματία.

Πάρα πολλοί ηθοποιοί εκμεταλλεύτηκαν το όνομά τους και πέρα από τις οθόνες, ενίσχυσαν τα εισόδηματά τους μέσα από συναυλίες και έκαναν το «σήμα» τους πιο εμπορικό.

Η Σάλμα Χάγιεκ, η Κέρι Ουάσινγκτον και η Μάργκοτ Ρόμπι έχουν ιδρύσει τις δικές τους εταιρείες παραγωγής για να πρωτοστατήσουν σε έργα που διαφορετικά θα είχαν μείνει στο περιθώριο λόγω του συστήματος των στούντιο- ο Ράιαν Ρέινολντς συνεχίζει να πουλάει το Aviation Gin του- η Σελένα Γκόμεζ ακολούθησε τα βήματα της Fenty της Ριάνα και αποκόμισε μεγάλο κέρδος από την εταιρεία μακιγιάζ Rare Beauty… Οι σταρ παίρνουν τον έλεγχο της καριέρας τους και ενισχύουν τα κέρδη τους.

Όσον αφορά τις εταιρείες παραγωγής, μπορεί να είναι ένας δυναμωτικός τρόπος για να δώσουν πλατφόρμες σε έργα με γνώμονα τις γυναίκες και να προσφέρουν πρακτορείο σε καλλιτέχνες που επιθυμούν να κάνουν κάτι πιο ουσιαστικό από το να πρωταγωνιστούν σε ταινίες που εκτιμούν μόνο την εμφάνιση.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, οι πρωτοβουλίες μπορεί να μοιάζουν με κυνικές αρπαγές μετρητών.

Πρόκειται για ένα δίκοπο μαχαίρι που φέτος φάνηκε αναπόφευκτο. Οι σταρ επενδύουν, και αυτοί που θα παραμείνουν στην επιφάνεια (σε αντίθεση με το γρήγορο κέρδος και την πώληση) θα είναι εκείνοι που θα χρησιμοποιήσουν την πλατφόρμα τους για καλό σκοπό, αποφεύγοντας έτσι την κόπωση των καταναλωτών. Πώς; Αναβαθμίζοντας τους σκοπούς μέσω των επενδύσεών τους. Για παράδειγμα, ένα ποσοστό των κερδών από τις πωλήσεις της Rare Beauty έχει εν μέρει πάει στο Rare Impact Fund της Gomez, το οποίο παρέχει υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Αλλού, η Lady Gaga συνεργάστηκε με την House Labs και μέσω μιας κοινής επένδυσης, τα έσοδα πήγαν στο ίδρυμα Born This Way Foundation της Gaga, το οποίο αντιμετωπίζει την κρίση ψυχικής υγείας των νέων.

Μπορεί τα προϊόντα ομορφιάς και το αλκοόλ να είναι οι μεγαλύτεροι οδηγοί, αλλά ελπίζουμε ότι αυτή η τάση του actorpreneur μπορεί να συνεχίσει να πηγαίνει προς πιο θετικές κατευθύνσεις, με εταιρείες που αναβαθμίζουν τις φωνές στον κλάδο και δίνουν βήμα σε σημαντικούς σκοπούς. Είναι ένα φαινόμενο που παρακολουθούμε φέτος και το οποίο παρακολουθούμε στενά ενόψει του 2024.

Μουσική – Ευρώπη: Jalen N’Gonda

Στις αρχές αυτής της δεκαετίας είδαμε τους σύγχρονους καλλιτέχνες να προωθούν την αναβίωση της soul και το 2023 ήταν μια σπουδαία χρονιά για τη nu-soul.

Από τους Black Panthers μέχρι τους Duran Jones και Gabriels, το είδος εξακολουθεί να αποτελεί πλούσια πηγή έμπνευσης σε σκοτεινούς καιρούς και έχει ένα λαμπρό μέλλον μπροστά του.

Ένας από τους φάρους είναι ο 28χρονος Jalen N’Gonda, ένας Αμερικανός τραγουδοποιός από την ανατολική ακτή, ο οποίος μπαίνει στην ευρωπαϊκή κατηγορία, καθώς μετακόμισε στο Λίβερπουλ πριν από σχεδόν μια δεκαετία για να σπουδάσει στο Ινστιτούτο Παραστατικών Τεχνών της πόλης και έκανε το Ηνωμένο Βασίλειο το μέρος στο οποίο θα ανθίσει ως μουσικός.

Χάρη στη θρυλική εταιρεία Daptone, ο N’Gonda ολοκλήρωσε φέτος το ντεμπούτο άλμπουμ του, “Come Around and Love Me”. Το γλυκό του φαλτσέτο μας έχει κάνει να λιποθυμήσουμε από την κυκλοφορία του τον Σεπτέμβριο. Θυμίζοντας κλασικούς καλλιτέχνες όπως ο Marvin Gaye και ο Sam Cooke, ο ήχος του N’Gonda σε μεταφέρει πίσω στη χρυσή εποχή της soul, ενώ συγχρόνως αναμειγνύει σύγχρονες επιρροές για να εξασφαλίσει ότι ο ήχος του είναι πολύ δικός του. Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό και εμπλουτιστικό για τη ζωή ντεμπούτο, και είναι ένα από τα ανερχόμενα αστέρια του μουσικού κόσμου – λαμβάνοντας υπόψη όλα τα είδη.

Τον παρακολουθούμε στενά και τι έχει προγραμματίσει για τη συνέχεια – δηλαδή μια ευρωπαϊκή περιοδεία το 2024. Βεβαιωθείτε ότι δεν θα το χάσετε αν έρθει σε έναν χώρο κοντά σας.

Μουσική – παγκόσμια: Taylor Swift

Το 2023 ήταν πραγματικά η χρονιά της Tay Tay supremac-ay.

Η 34χρονη τραγουδίστρια όχι μόνο ανακηρύχθηκε πρόσωπο της χρονιάς από το περιοδικό TIME (ποζάροντας με μία από τις γάτες της στο εξώφυλλο), αλλά ήταν επίσης η καλλιτέχνης με τις περισσότερες ροές παγκοσμίως φέτος στο Spotify. Η ταινία συναυλίας της “Taylor Swift: The Eras Tour’ έγινε η πιο κερδοφόρα συναυλιακή ταινία όλων των εποχών, κερδίζοντας περίπου 250 εκατ. δολάρια (225 εκατ. ευρώ) μετά από επτά εβδομάδες στους κινηματογράφους. Αυτό ακολούθησε την κυκλοφορία του έκτου άλμπουμ της, ‘ 1989 (Taylor’s Version) ‘, το οποίο βρέθηκε στην κορυφή των μουσικών charts για οκτώ συνεχόμενες εβδομάδες.

Το εγχείρημα της Swift να ηχογραφήσει εκ νέου όλα τα προηγούμενα άλμπουμ της ξεκίνησε το 2019 μετά την πώληση της προηγούμενης δισκογραφικής της εταιρείας στον δισκογραφικό διευθυντή Scooter Braun, και την έχει καταστήσει πρωτοπόρο στην ανάκτηση της εξουσίας σε μια βιομηχανία που ιστορικά προσπαθούσε να ελέγχει τους καλλιτέχνες μέσω άδικων συμβολαίων που αρνούνταν το πρακτορείο.

Ενώ όλα αυτά τα επιτεύγματα εδραιώνουν ακόμη περισσότερο τη θέση της Taylor Swift ως μία από τις μεγαλύτερες σούπερ σταρ στον κόσμο, ίσως το πιο εντυπωσιακό ήταν η ικανότητά της να φέρνει τους ανθρώπους ξανά κοντά και να διαδίδει μηνύματα συμμετοχικότητας και ενδυνάμωσης. Μετά από χρόνια απομόνωσης και άγχους από την πανδημία COVID-19, η μουσική και οι ζωντανές εμφανίσεις της Taylor -στις οποίες οι Swiftie αντάλλασσαν βραχιόλια φιλίας- υπενθύμισαν στον κόσμο πώς είναι να τα τινάζεις όλα στον αέρα και να αγκαλιάζεις ξανά την αγνή χαρά.

Τέχνη – Ευρώπη: Jesse Darling

Ο Βρετανός καλλιτέχνης Jesse Darling ήταν ο αποδέκτης του πολυπόθητου φετινού βραβείου Turner, κερδίζοντας για τις εκθέσεις του που περιλαμβάνουν εντυπωσιακά γλυπτικά έργα, χρησιμοποιώντας αντικείμενα όπως ταινία κινδύνου, δακτυλιοθήκες γεμάτες με μπετόν, διχτυωτές κουρτίνες, κουρελιασμένες σημαίες του Ηνωμένου Βασιλείου και συγκολλημένα εμπόδια για να δημιουργήσουν μια αίσθηση συγκεχυμένης οικειότητας και να προσφέρουν σχόλια για την τάξη και την αστάθεια της κοινωνίας.

Με έδρα το Βερολίνο, η 42χρονη ήταν υποψήφια για το “No Medals, No Ribbons” στην Οξφόρδη και το “Enclosures” στο Camden Art Centre στο Λονδίνο. Σε μια εποχή κρίσης του κόστους ζωής σε όλη την Ευρώπη, πολέμου, αυξανόμενης ρητορικής μίσους και γενικής δυσπιστίας για εκείνους που μας κυβερνούν, τα έργα του Darling είναι πιο επίκαιρα από ποτέ. Μας επιτρέπουν να προβληματιστούμε για τη θέση μας μέσα στις επιβαλλόμενες κοινωνικές δομές, αλλά και να εκφράσουμε με τόση ακρίβεια το πώς είναι να ζεις σε έναν κόσμο παραμορφωμένο από τη διαφθορά και την εξουσία.

Τέχνη – Παγκόσμια: Nan Goldin

Η πρωτοπόρος Αμερικανίδα φωτογράφος και ακτιβίστρια κατά των δισεκατομμυριούχων που τροφοδότησαν την επιδημία οπιοειδών στις ΗΠΑ βρίσκεται στην κορυφή της λίστας μας για την προσωπικότητα με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο της Τέχνης το 2023.

Η Nan Goldin, 70 ετών, έχει αναγνωριστεί εδώ και καιρό για την τέχνη της και την υπεράσπισή της. Το έργο της έχει καταγράψει την LGBTQ+ ιστορία των ΗΠΑ, την αντικουλτούρα της Νέας Υόρκης της δεκαετίας του ’70 και την κρίση του AIDS, ενώ το 2017 ίδρυσε την ομάδα υπεράσπισης Pain (Prescription Addiction Intervention Now) μετά τον δικό της εθισμό στο OxyContin. Η ομάδα ασκεί πιέσεις στα μουσεία και σε άλλα καλλιτεχνικά ιδρύματα να τερματίσουν τις συνεργασίες με την οικογένεια Sackler, ιδιοκτήτες της Purdue Pharma, η οποία είχε κεντρικό ρόλο στην επιδημία των οπιοειδών.

Το ακούραστο έργο της έχει οδηγήσει στην αφαίρεση του ονόματος Sackler από μουσεία και γκαλερί σε όλο τον κόσμο, και αυτός ο καλλιτεχνικός-ακτιβιστικός ρόλος που κατέχει ανιχνεύτηκε σε ένα από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ της χρονιάς, το All the Beauty and the Bloodshed της Laura Poitras, το οποίο κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο περσινό Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας.

Η παθιασμένη αναζήτηση της Goldin ενάντια στους πλούσιους που επωφελούνται από τον πόνο των άλλων δείχνει για άλλη μια φορά ότι οι καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν το έργο και τις πλατφόρμες τους για να παρεμβαίνουν σε πιεστικά κοινωνικοπολιτικά ζητήματα μπορούν να εμπνεύσουν και να ενθαρρύνουν άλλους. Όσο ανυπέρβλητες κι αν είναι οι αντιξοότητες, η Goldin απέδειξε ότι ακόμη και οι μεγαλύτεροι και ισχυρότεροι μπορούν να αναμετρηθούν.

Λογοτεχνία – Ευρώπη: Salman Rushdie

Αφού υπέστη μια φρικτή επίθεση με μαχαίρι πέρυσι, από την οποία έχασε την όρασή του από το ένα μάτι, ο ινδικής καταγωγής βρετανός συγγραφέας Salman Rushdie επέστρεψε στα πρωτοσέλιδα φέτος για πιο θετικούς λόγους.

Του απονεμήθηκε το Βραβείο Ειρήνης του Γερμανικού Εμπορίου Βιβλίου για τη “μεγάλη του φαντασία” και τη “βαθιά του ανθρωπιά”, παρά το γεγονός ότι ζει υπό την απειλή βίας, μαζί με το πρώτο βραβείο Διαρκούς Ενοχλήσεως της Ειρήνης.

Τον Οκτώβριο, ανακοίνωσε επίσης την επικείμενη κυκλοφορία των απομνημονευμάτων του για την επίθεσή του με τίτλο ” Μαχαίρι: Διαλογισμοί μετά από μια απόπειρα δολοφονίας “, που πρόκειται να εκδοθεί τον Απρίλιο του 2024.

Γνωστός σε όλο τον κόσμο για το εξαιρετικό συγγραφικό του έργο και την υπεράσπιση της ελευθερίας του λόγου, η επιστροφή του το 2023 μετά από μια τόσο τραυματική δοκιμασία έδειξε, για άλλη μια φορά, την ανθεκτικότητα του Rushdie απέναντι στις βίαιες αντιξοότητες, ορθώνοντας το ανάστημά του απέναντι σε όσους απειλούν να λογοκρίνουν τις δημιουργικές φωνές.

Λογοτεχνία – Παγκόσμια: Claire Dederer

Υπήρξαν μερικά φανταστικά βιβλία που κυκλοφόρησαν φέτος, αλλά κανένα δεν μας έμεινε τόσο πολύ όσο το “Monsters” της Claire Dederer: A Fan’s Dilemma”, μια προκλητική και επίκαιρη διερεύνηση για το αν είναι εντάξει να αγαπάμε την τέχνη ηθικά αποκρουστικών καλλιτεχνών.

Διευρυμένο από ένα δοκίμιο που δημοσίευσε στο Paris Review το 2017, με τίτλο “What Do We Do With the Art of Monstrous Men?”, το βιβλίο είναι μια προσωπική αναφορά στο πώς η ίδια, ως λάτρης του κινηματογράφου, κριτικός και συμπονετικός άνθρωπος, διαπραγματεύεται τις ηθικές της αξίες και αυτό που αποκαλεί “αγάπη για την τέχνη”. Από τον Άλεν μέχρι τον Πολάνσκι, από τον Πικάσο μέχρι τον Ναμπόκοφ, οι γνώσεις της Dederer δεν είναι μόνο έξυπνες αλλά και ειλικρινείς.

Εμβαθύνοντας στη δυναμική των σχέσεων καλλιτεχνών-θαυμαστών, στο αν η ανδρική τερατογένεση είναι ίδια με τη γυναικεία τερατογένεση και διερωτώμενη γιατί φαίνεται επιτακτική ανάγκη οι άνθρωποι που κάνουν τέχνη να είναι καλοί άνθρωποι, διευρύνει τη συζήτηση ώστε να είμαστε ειλικρινείς για τη δική μας τερατογένεση.

Το “Monsters” αγκυροβολεί τέλεια στη συνεχιζόμενη συζήτηση σχετικά με τους πολιτιστικούς πολέμους, τις αυλές των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης, την ανεξέλεγκτη κουλτούρα ακύρωσης και το πώς βιώνουμε την τέχνη στην εποχή του #MeToo. Και λαμβάνοντας υπόψη τα πολωμένα και συχνά αποκαρδιωτικά επιχειρήματα που παρακολουθούμε καθημερινά, φωνές όπως αυτή του Dederer είναι ζωτικής σημασίας – τώρα περισσότερο από ποτέ. Η ίδια αναγνωρίζει ότι τα δυσνόητα ερωτήματα δεν μπορούν πάντα να επιλυθούν εύκολα, και οι οξυδερκείς παρατηρήσεις της δίνουν την ελπίδα ότι οι ειλικρινείς συζητήσεις μπορεί να είναι ακόμη δυνατές και ότι οι συζητήσεις σχετικά με το πανάρχαιο δίλημμα που αφορά τον διαχωρισμό μεταξύ τέχνης και καλλιτέχνη μπορούν να υποκινηθούν χωρίς να καταλήξουν σε πνευματικά φτωχές διχοτομήσεις.