110 χρόνια Βασίλης Τσιτσάνης: Ο λαϊκός δημιουργός που μιλούσε κατευθείαν στις καρδιές

Ο Βασίλης Τσιτσάνης υπήρξε μια από τις πιο εμβληματικές φιγούρες του ελληνικού τραγουδιού και ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες δημιουργούς του 20ου αιώνα. Το έργο του, που διαπνέεται από αληθινό λαϊκό και κοινωνικό αίσθημα, κατέχει μια μοναδική θέση στην ιστορία της ελληνικής μουσικής, συνδυάζοντας την παράδοση με τις ανάγκες της κοινωνίας της εποχής του.

Ο λαϊκός δημιουργός Βασίλης Τσιτσάνης γεννήθηκε και πέθανε την ίδια μέρα, μία σύμπτωση που μπορεί να σοκάρει αλλά την ίδια στιγμή σηματοδοτεί κάτι πολύ σημαντικό: την ωή ενός από τους σημαντικότερους λαϊκούς συνθέτες και τραγουδιστές που πέρασαν από το ελληνικό πεντάγραμμο.

Με τα τραγούδια του, ο Τσιτσάνης δεν περιορίστηκε απλώς στη δημιουργία μουσικής· κατάφερε να εκφράσει και να καταγράψει τα πάθη, τις αγωνίες, τα όνειρα και τις ελπίδες του λαού μας.

Σήμερα, 18 Ιανουαρίου του 2025, είναι η 110τη επέτειος από την γέννηση του.

Ο Στέλιος Καραγιώργος, καλλιτεχνικός διευθυντής του Μουσείου Τσιτσάνη στα Τρίκαλα μίλησε με το CNN Greece για τη ζωή και το έργο του μεγάλου δημιουργού.

«Ο Τσιτσάνης είχε την τύχη το έργο του να αναγνωριστεί όσο ήταν ακόμα εν ζωή και να τιμηθεί με το μεγάλο βραβείο του λαού και του χρόνου. Τα τραγούδια του περνούν από γενιά σε γενιά σαν τα ιερά κειμήλια και μας συντροφεύουν σε κάθε στιγμή στη ζωή μας. Στη χαρά, στη λύπη, στην προσμονή. Έζησε όλα τα μεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα που σημάδεψαν την πατρίδα μας, άντλησε έμπνευση από αυτά, και έγραψε για όλα εκείνα που ο λαός μας ήθελε πολύ και δεν τα έζησε, και για όλα εκείνα που δεν τα ήθελε, αλλά δυστυχώς τα έζησε. Με σεβασμό πήρε τους καημούς και τις μεγάλες προσδοκίες του λαού και με το μεγάλο του δημιουργικό ταλέντο, τα έκανε τέχνη και τραγούδι, και τα επέστρεφε στην κοινωνία, χωρίς ποτέ να βάλει τον εαυτό του πάνω από την τέχνη που υπηρέτησε».

Ο Στέλιος Καραγιώργος συνέχισε αναφερόμενος στις εκδηλώσεις του Μουσείου Τσιτσάνη:

«Κάθε χρόνο στις 18 Ιανουαρίου, την ημέρα που γεννήθηκε και πέθανε ο Τσιτσάνης, ως οφειλόμενη τιμή και πράξη αναγνώρισης το Μουσείο οργανώνει μία εκδήλωση αφιερωμένη στα τραγούδια του. Για τη φετινή χρονιά που συμπληρώνονται 110 χρόνια από τη γέννησή του το Σάββατο 18 Ιανουαρίου θα γίνει στην αίθουσα εκδηλώσεων του Μουσείου συναυλία με τη συμμετοχή εξαιρετικών καλλιτεχνών και της χορωδίας Τρικάλων που θα παρουσιάσουν με ελεύθερη είσοδο για το κοινό ένα απάνθισμα από τα ομορφότερα τραγούδια του Τσιτσάνη».

Ο Τσιτσάνης γεννήθηκε στα Τρίκαλα στις 18 Ιανουαρίου 1915 από Ηπειρώτες γονείς οι οποίοι κατέβηκαν από τα Άγραφα. Από μικρή ηλικία ήτανε αυτοδίδακτος στην μουσική και έμαθε να παίζει μόνος του έγχορδα της εποχής μαντολίνο και μπουζούκι.

Οι στίχοι του, βαθιά ανθρώπινοι και κοινωνικά εναρμονισμένοι με τις ανάγκες της εποχής, έγιναν η φωνή του λαού, δίνοντας έκφραση στις χαρές, τις λύπες, τις αδικίες και τις προσευχές του, και μάλιστα σε καιρούς δύσκολους για την Ελλάδα. Μέσα από τη μουσική του, αποτύπωσε τις πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές της εποχής, προβάλλοντας ταυτόχρονα τη βαθιά ανθρωπιά που χαρακτηρίζει τη μουσική του.

Το ξεκίνημα του στο λαϊκό τραγούδι

Η μετακόμισή του στην Αθήνα το 1936, αρχικά με σκοπό να σπουδάσει νομικά, σύντομα θα τον οδηγήσει στο λαϊκό τραγούδι. Παράλληλα με τις σπουδές του, εργαζόταν σε ταβέρνες, όπου και γνώρισε τον τραγουδιστή Δημήτρη Περδικόπουλο, που θα τον καθοδηγήσει στις πρώτες του ηχογραφήσεις. Το 1937, ηχογραφεί το πρώτο του τραγούδι και αρχίζει να γίνεται αναγνωρίσιμος στο ελληνικό κοινό, με τραγούδια όπως «Η Αρχόντισσα» και «Γι’ αυτά τα μαύρα μάτια σου».

Σε ηλικία 25 χρονών το 1940 ο Τσιτσάνης κατέβηκε στην Αθήνα για μια καλύτερη ζωή. Ο Τσιτσάνης αργότερα κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη, όπου για ένα διάστημα τεσσάρων ετών (1944–1946) είχε δικό του μαγαζί, το «Ουζερί ο Τσιτσάνης» στην οδό Παύλου Μελά 22, που έγινε διάσημο. Εκεί έγραψε μερικά από τα καλύτερα τραγούδια του, τα οποία ηχογραφήθηκαν μετά τη λήξη του πολέμου, όπως τη «Συννεφιασμένη Κυριακή».

Η Κατοχή

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ο Τσιτσάνης εγκαθίσταται στη Θεσσαλονίκη και συνεχίζει να συνθέτει. Η δεκαετία του ’40 ήταν μια δημιουργική περίοδος, καθώς έγραψε πολλά από τα πιο εμβληματικά του τραγούδια, όπως «Αχάριστη», «Μπαξέ Τσιφλίκι», και φυσικά, «Συννεφιασμένη Κυριακή». Το 1946 επιστρέφει στην Αθήνα και για μια δεκαετία (1945-1955) βρίσκεται στην κορυφή της μουσικής δημιουργίας. Τα τραγούδια του πλέον ηχογραφούνται από κορυφαίους τραγουδιστές όπως ο Στράτος Παγιουμτζής, η Μαρίκα Νίνου και η Σωτηρία Μπέλλου.

Η μεγάλη επιτυχία

Η ικανότητά του να συνθέτει μουσική που εκφράζει τις κοινωνικές και προσωπικές καταστάσεις του ελληνικού λαού τον καθιέρωσε ως έναν από τους μεγαλύτερους συνθέτες του ελληνικού τραγουδιού. Στην εποχή του, το έργο του Τσιτσάνη διαμόρφωσε και εξέφρασε τη λαϊκή ψυχή, ξεπερνώντας τις δύσκολες εποχές του πολέμου, των πολιτικών αναταραχών και των κοινωνικών αλλαγών.

Με το πέρασμα των χρόνων, παρά τις εξελίξεις στη μουσική σκηνή, ο Τσιτσάνης παρέμεινε πιστός στο προσωπικό του ύφος και συνεχώς επαναπροσδιόριζε τον εαυτό του χωρίς να αποδεχτεί τις εποχιακές μόδες του τραγουδιού. Το έργο του συνέχισε να είναι επίκαιρο και αγαπητό στους νέους καλλιτέχνες, με τραγούδια του να ερμηνεύονται από σημαντικούς τραγουδιστές όπως ο Στέλιος Καζαντζίδης, ο Μπιθικώτσης και η Χαρούλα Λαμπράκη.

Η επιτυχία του κορυφώθηκε το 1980, όταν η UNESCO κυκλοφόρησε έναν διπλό δίσκο με τίτλο «Χάραμα», ο οποίος περιλάμβανε κλασικά τραγούδια του, αλλά και νέους αυτοσχεδιασμούς στο μπουζούκι. Η έκδοση αυτή κέρδισε το βραβείο της Μουσικής Ακαδημίας Charles Gross το 1985.

Η αιώνια κληρονομιά του Βασίλη Τσιτσάνη

Η ζωή του Βασίλη Τσιτσάνη έληξε στις 18 Ιανουαρίου 1984 – την ίδια ακριβώς ημέρα που είχε γεννηθεί – μόλις λίγες μέρες μετά την τελευταία του εμφάνιση σε κέντρο, με καινούργια τραγούδια.

Παρά την απώλεια, το έργο του παραμένει ζωντανό και συνεχίζει να εμπνέει όχι μόνο τους Έλληνες αλλά και όλο τον κόσμο, αφήνοντας ανεξίτηλο το στίγμα του στην ιστορία της ελληνικής μουσικής.

Το έργο του Τσιτσάνη στηρίχθηκε σε παραδοσιακές ελληνικές μουσικές φόρμες, όπως το δημοτικό τραγούδι και η βυζαντινή μουσική, αλλά και το νεότερο λαϊκό τραγούδι, και μέσα από αυτές τις βάσεις δημιούργησε μοναδικές μελωδίες. Εξελίσσοντας αυτές τις παραδόσεις, κατάφερε να φτιάξει μουσικές που δεν ήταν μόνο πιστές στην ελληνική μουσική κληρονομιά, αλλά ταυτόχρονα ανοιχτές στις ανάγκες της σύγχρονης εποχής του, δημιουργώντας έναν γνήσιο ήχο που ήταν αυθεντικός και παγκοσμίου ενδιαφέροντος.

Ο Τσιτσάνης συνεργάστηκε με μεγάλες μορφές του ελληνικού τραγουδιού, όπως ο Στράτος Παγιουμτζής, ο Στέλιος Καζαντζίδης, η Σωτηρία Μπέλου, η Μαρίκα Νίνου και άλλοι, οι οποίοι ανέδειξαν με τη φωνή τους τις μεγάλες επιτυχίες του και τις καθιστούσαν ακόμα πιο αξέχαστες. Αυτές οι συνεργασίες έφεραν το έργο του πιο κοντά στο κοινό και του έδωσαν τη δυνατότητα να καθιερωθεί ως σημείο αναφοράς για το ελληνικό τραγούδι.