17ο Animasyros: Οι δημιουργοί και οι ταινίες που ξεχωρίσαμε

Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων Animasyros, η μεγάλη γιορτή του animation ήταν φέτος πιο πληθωρική από ποτέ. Για επτά ημέρες, από τις 23-29 Σεπτεμβρίου, η Ερμούπολη φιλοξένησε ένα πλούσιο πρόγραμμα προβολών, αφιερωμάτων, εργαστηρίων στο πλαίσιο της 17ης διοργάνωσης. Περισσότεροι από 100 καλλιτέχνες, δημιουργοί και άνθρωποι του animation από όλο τον κόσμο έδωσαν ηχηρό παρών στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων.

Η ταινία έναρξης της φετινής διοργάνωσης ήταν το «Sultana’s Dream» της Isabel Herguera. Πρωταγωνίστρια είναι η Ινές, μία Ισπανίδα καλλιτέχνις που ζει στην Ινδία, ανακαλύπτει τυχαία το Sultana’s Dream, μια φεμινιστική ιστορία φαντασίας, γραμμένη στη Βεγγάλη το 1905 από τη Rokeya Hossain. Το κείμενο περιγράφει τη Ladyland, μια ουτοπία όπου οι γυναίκες κυβερνούν τη χώρα ενώ οι άντρες ζουν σε απομόνωση και είναι υπεύθυνοι για τις δουλειές του σπιτιού. Γοητευμένη από την ιστορία, η Ινές ξεκινά ένα ταξίδι σε όλη την Ινδία, για να ανακαλύψει το μέρος όπου οι γυναίκες μπορούν να ζουν ειρηνικά, με ασφάλεια.

Η ταινία έχει αποσπάσει πολλά βραβεία σε μεγάλα φεστιβάλ, όπως το Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων του Annecy, το Φεστιβάλ του San Sebastian, ενώ ήταν υποψήφια στην κατηγορία των κινουμένων σχεδίων στα βραβεία Goya:

«Ο κύριος χαρακτήρας είναι σαν το alter ego μου, με την έννοια ότι πολλές από τις σκηνές που αποτελούν την ταινία, είναι μέρη και καταστάσεις που έχω βιώσει προσωπικά και έχουν διαμορφώσει τη δική μου εμπειρία. Πιστεύω ότι αυτό είναι επίσης καλό, επειδή όλα αυτά προσφέρουν ένα στοιχείο αξιοπιστίας. Υπάρχουν επίσης πολλά στοιχεία μυθοπλασίας. Αλλά το βασικό ταξίδι του κεντρικού χαρακτήρα της Ινές ήταν το δικό μου ταξίδι, ψάχνοντας γι’ αυτή την ουτοπική γη των γυναικών (Ladyland), από πού ήρθε η Rokeya Hossain.

Επικεντρώθηκα σε ένα βασικό θέμα, το οποίο είναι η ασφάλεια των γυναικών. Και αυτό είναι κάτι που όλοι έχουμε κοινό σε όλο τον κόσμο, όποια κι αν είναι η γλώσσα μας, το πολιτιστικό μας υπόβαθρο, η κοινωνική μας κατάσταση. Είναι κάτι πολύ κοινό σε όλους μας. Είναι αυτό το αίσθημα ασφάλειας, του να είσαι πάντα σε εγρήγορση. Και σε αυτό επικεντρωθήκαμε στην πραγματικότητα, στο βιβλίο» αναφέρει η Isabel Herguera.

Η Regina Pessoa είναι η πιο σημαντική σκηνοθέτις animation της Πορτογαλίας. Στην Ερμούπολη παρουσίασε τέσσερις ταινίες της. Από την πρώτη της ταινία «The Night», το 1999 που καθόρισε την καλλιτεχνική της πορεία μέχρι και το αυτοβιογραφικό «Uncle Thomas: Accounting for the Days», το 2019, η σκηνοθέτις καινοτομεί διαρκώς με την ιδιαίτερη, τρυφερή κινηματογραφική της γλώσσα. Η μικρού μήκους της «Tragic Story with Happy Ending» είναι η πιο πολυβραβευμένη πορτογαλική ταινία όλων των εποχών.

Γεννημένη στην Κοΐμπρα, μεγάλωσε σε ένα χωριό χωρίς τηλεόραση και περνούσε τον χρόνο της διαβάζοντας, ακούγοντας τους μεγαλύτερους να λένε ιστορίες και ζωγραφίζοντας τις πόρτες και τους τοίχους του σπιτιού της γιαγιάς της με κάρβουνο. Αποφοίτησε από τη σχολή ζωγραφικής του Πανεπιστημίου του Πόρτο και το animation κέρδισε γρήγορα την καρδιά της:

«Οι ταινίες μου είναι πολύ προσωπικές. Υπάρχει ένας λόγος πίσω από αυτό. Δεν έκανα ποτέ κινηματογραφικές σπουδές. Δεν σπούδασα την κινηματογραφική γλώσσα, σενάριο. Δεν το έκανα ποτέ. Έτσι, όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να κάνω τη δική μου ταινία, ήταν τη δεκαετία του ’90, όταν το Πορτογαλικό Κέντρο Κινηματογράφου άρχισε να χρηματοδοτεί τις ταινίες animation, ήθελα να αρπάξω αυτή την ευκαιρία. Ήθελα πραγματικά να κάνω μια ταινία. Είχα την ευκαιρία. Δεν μπορούσα να τη χάσω.

Μετά όταν αρχίζω να γράφω κάτι, ήταν πολύ κακό, επειδή δεν είχα γνώσεις σεναρίου, σε σχέση με το γράψιμο και τη γλώσσα του κινηματογράφου και είχα πραγματικά κολλήσει. Και μετά ο Άμπι, ο συνεργάτης μου είπε: “Μην το λαμβάνεις αυτό υπόψη. Διαφορετικά, θα κολλήσεις. Ξέχνα το. Απλά σκέψου κάτι που είναι σημαντικό για σένα, γιατί αν το κάνεις, θα ταυτιστείς με τις εικόνες σου, με τις εικόνες που δημιουργείς και με κάποιο τρόπο οι άνθρωποι που θα δουν αυτές τις εικόνες, θα νιώσουν αυτή την ταύτιση”.

Και είπε ακριβώς αυτό. Αλλά έβγαζε τόσο πολύ νόημα στο μυαλό μου που είπα, εντάξει. Δεν γνωρίζω τίποτε για τον κινηματογράφο ή τη γλώσσα του κινηματογράφου. Δεν ξέρω πώς να γράφω ιστορίες για τον κινηματογράφο. Έπρεπε να βρω λοιπόν κάτι σημαντικό. Όταν ήμουν μικρή, φοβόμουν το σκοτάδι, Το σκοτάδι είναι όμως ο κινηματογράφος. Διάλεξα λοιπόν αυτό το μικρό θέμα, τη Νύχτα για την πρώτη μου ταινία, επειδή δεν ήξερα πώς να γράψω σενάρια για ταινίες. Και πήγε καλά.

Και έτσι έμαθα να μιλάω γι’ αυτά, μου δόθηκε η δυνατότητα να μιλάω για τα δικά μου μικρά πράγματα, όχι για περιπετειώδεις ιστορίες, αλλά για μικρά πράγματα. Ήταν σημαντικό να τα παρουσιάσω στις ταινίες μου, γιατί άλλοι άνθρωποι που έχουν τις ίδιες μικρές ιστορίες και εμπειρίες εδώ ή στην Κίνα, μπορούν να τις κατανοήσουν. Έτσι ανακάλυψα ότι αυτή η ισορροπία που προκύπτει από τις προσωπικές μου αναφορές, κάνει τις ταινίες μου παγκόσμιες. Πήρα αυτή την κατεύθυνση και την εξελίσσω μέχρι σήμερα».

Το μεγάλο αφιέρωμα του 17ου Animasyros ήταν το «Αφρική: Μια Ήπειρος Κινουμένων Σχεδίων». Το πρόγραμμα αποτελούνταν από 21 ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους. Εστίασε στη σύγχρονη αφρικανική δημιουργία και παραγωγή κινουμένων σχεδίων. Το παρών στο φεστιβάλ έδωσαν πολλοί γνωστοί σκηνοθέτες από την Αφρική:

«Το 17ο φεστιβάλ ήταν ένα φεστιβάλ ωριμότητας για το Animasyros. Βεβαίως και η θεματική στην Αφρικανική ήπειρο, που είναι μάλλον μη αναμενόμενη, ενώ θα έπρεπε να είναι προφανής θεματική, ήταν κάτι που ενίσχυσε γενικά την απήχηση του φεστιβάλ και εμπλούτισε το περιεχόμενο με σπουδαία, διεθνή πράγματα. Αυτό που κάθε φορά λέω είναι ότι επειδή οι δεσμοί μεταξύ των 27 χωρών της Ε.Ε. είναι τόσο έντονοι, κάποιες φορές και υποχρεωτικοί, ένας αληθινά διεθνής θεσμός πρέπει να ενισχύει την ανταλλαγή μεταξύ της Ευρώπης των 27 και τρίτων χωρών ή άλλων περιοχών. Άρα αυτό που έγινε με την θεματική για την Αφρική έδωσε μια διάσταση, την οποία δεν είχαμε αγγίξει μέχρι σήμερα. Επειδή λοιπόν την αγγίξαμε με έναν διεισδυτικό τρόπο, γι’ αυτό και η συμμετοχή των Αφρικανών καλλιτεχνών, είτε που προσκαλεί το φεστιβάλ, είτε έρχονται με δικά τους έξοδα και δική τους πρωτοβουλία, ήταν πολύ εκτεταμένη.

Στόχος μας είναι η ανάπτυξη του φεστιβάλ τα επόμενα χρόνια να είναι σε ποιοτικό και όχι σε ποσοτικό επίπεδο. Για μας είναι σπουδαίο να αγγίζουμε νέα εδάφη περιεχομένου, νέα εδάφη γνώσεων και να διευρύνουμε τη φεστιβαλική εμπειρία τόσο για τους ανθρώπους που προσκαλούμε, καλλιτέχνες, δημιουργούς, παραγωγούς, όσο και για το κοινό» υπογραμμίζει ο Πρόεδρος του Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων Animasyros, Βασίλης Καραμητσάνης.

ΗEbele Okoye είναι η πρώτη γυναίκα animator από τη Νιγηρία και μία από τις πρώτες στην Αφρική. Ζει και εργάζεται τα τελευταία χρόνια στο Βερολίνο. Στην Ερμούπολη παρουσίασε την πολυβραβευμένη ταινία της «Η κληρονομιά των ρουμπινιών». Ο Mfalme, ένα νεαρό αγόρι του δάσους πέφτει θύμα απαγωγής. Τον μεταφέρουν σε ένα περίεργο παλάτι, με τον ισχυρισμό ότι είναι ο αληθινός γιος του ετοιμοθάνατου βασιλιά Ομπανκόζι και διάδοχος του θρόνου. Το αγόρι συνειδητοποιεί ότι όσα ήξερε για την καταγωγή του, δεν ήταν αλήθεια:

«Όταν τελείωσα την σχολή animation, αποφάσισα να κάνω μια ταινία που να αντανακλά την αφρικανική παράδοση κατά κάποιο τρόπο και θα συμπύκνωνε επίσης στοιχεία που θα αφορούσαν ένα ευρύτερο, διεθνές ακροατήριο. Έτσι επέλεξα μια ιστορία που ήταν εμπνευσμένη από τα παραμύθια και τις ιστορίες της αφρικανικής παράδοσης. Επέλεξα όμως μια αφήγηση, έγραψα την ιστορία έτσι ώστε ο καθένας να μπορεί να ταυτιστεί με αυτήν. Τα αυθεντικά λαϊκά παραμύθια μπορούν να φαίνονται παράξενα. Τα καταλαβαίνουν μόνο οι άνθρωποι του συγκεκριμένου τόπου. Έτσι για μένα, “Η κληρονομιά των ρουμπινιών” ήταν μια προσπάθεια να παρουσιάσω την αφρικανική σκηνή, ότι μπορούμε να κάνουμε τέτοιου είδους ταινίες που πρώτα απ’ όλα είναι οπτικά ελκυστικές και δεύτερον, ασχολούνται με θέματα με τα οποία όλοι μπορούν να ταυτιστούν σε παγκόσμιο επίπεδο.

Το έκανα αυτό επίσης για να ενθαρρύνω τους ανθρώπους να ασχοληθούν με τα κινούμενα σχέδια. Χαίρομαι που είχε επιτυχία, γιατί υπάρχουν τουλάχιστον δύο κινηματογραφικά στούντιο στη Νιγηρία σήμερα που είπαν ότι εμπνεύστηκαν από την ταινία μου και έτσι ασχολήθηκαν με το animation. Ακριβώς αυτό είπα, όταν πήρα το Αφρικανικό Κινηματογραφικό Βραβείο το 2015. Είπα ότι δεν έκανα την ταινία για να κυνηγήσω βραβεία, αλλά για να δείξω σε όλους τους Αφρικανούς δημιουργούς ταινιών κινουμένων σχεδίων ότι μπορούμε να κάνουμε παραγωγές, που να είναι ανταγωνιστικές σε παγκόσμιο επίπεδο» επισημαίνει η Νιγηριανή πρωτοπόρος του αφρικανικού animation.

Ποια είναι η εικόνα σήμερα του animation στην αφρικανική ήπειρο;

Σήμερα, όσον αφορά στον τομέα του animation στην Αφρική, συμβαίνουν πολλά. Μπορώ να σας πω αμέσως ότι η Αφρική κατακτά τον κόσμο. Επιτρέψτε μου να το θέσω έτσι, γιατί όταν ξεκινήσαμε δεν υπήρχε σχεδόν καμία πιθανότητα να γυρίσουμε ταινίες, να πάρουμε χρηματοδότηση, να μας δουν. Και μέχρι τότε όλο αυτό το θέμα με την ισότητα δεν είχε ξεκινήσει. Οι άνθρωποι δεν αγωνίζονταν σκληρά και εξακολουθούσαν να θεωρούν ότι το animation είναι κάτι για παιδιά.

Αλλά σήμερα συμβαίνουν πολλά στο κλάδο του animation στην Αφρική. Για παράδειγμα, για πρώτη φορά, η Disney είχε την πρώτη συνεργασία με ένα εξωτερικό στούντιο, εδώ και 100 χρόνια. Και μαντέψτε! Είναι με ένα αφρικανικό στούντιο. Ας το αφήσουμε εκεί προς το παρόν. Σκεφτείτε το λοιπόν και μπορείτε να καταλάβετε τι συμβαίνει σε μια ήπειρο!»

«Η Παναγία των Παρισίων: Η δοκιμασία του χρόνου» του Emmanuel Blanchard αποτυπώνει την πολύχρονη ιστορία, το σχεδιασμό και την κατασκευή του εμβληματικού ναού. Συνδυάζοντας την αρχιτεκτονική με το αρχειακό υλικό και το ντοκιμαντέρ με το 3D animation, η βασίλισσα των καθεδρικών αφηγείται η ίδια την ιστορία της, που ξεκινά, πριν από 800 χρόνια, τον μεσαίωνα και πέρασε από πολλές φάσεις. Ο Γάλλος σκηνοθέτης έδωσε μάλιστα στη Σύρο ένα πολύ ενδιαφέρον masterclass για την ταινία και τον τρόπο δημιουργίας της.

«Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία τόσο όσον αφορά στο σενάριο, όσο και στην σκηνοθεσία. Η πρόκληση ήταν ότι έπρεπε να συνδυάσουμε κινούμενα σχέδια με ζωντανές εικόνες και να βρούμε μια γραμματική, ώστε να συναρθρώσουμε όλα αυτά τα διαφορετικά στοιχεία. Έπρεπε να διαχειριστούμε μια πολύ δυνατή ιστορία. Έτσι μας ήρθε η ιδέα, να κάνουμε την Παναγία των Παρισίων, πραγματικό χαρακτήρα. Ο καθεδρικός ναός είναι ο βασικός χαρακτήρας της ταινίας. Αυτός διηγείται την ιστορία του στους θεατές.

Το animation είναι μια εξαιρετική πηγή για την αρχιτεκτονική, επειδή μπορούμε να οπτικοποιήσουμε πολύ εύκολα πράγματα. Λαμβάνοντας αυτό υπόψη, είναι μια πραγματική πρόκληση, γιατί η Παναγία των Παρισίων δεν είναι απλά ένα κτίριο, που το αποτυπώνεις τρισδιάστατα και στη συνέχεια κρύβοντας και φανερώνοντας, δείχνεις πώς έχει αλλάξει αρκετές φορές. Στην ουσία δεν έπρεπε να αποτυπώσουμε μόνο έναν καθεδρικό ναό αλλά μια ντουζίνα καθεδρικούς ναούς. Η Παναγία των Παρισίων άλλαξε πολύ στο πέρασμα των αιώνω. Αυτή ήταν η μεγάλη πρόκληση για μας.

Μετά την πυρκαγιά, η ομάδα αποκατάστασης της Παναγίας των Παρισίων μου ζήτησε να δώσω όλο το υλικό που είχα, επειδή δεν ήταν μόνο τα κινούμενα σχέδια, αλλά κάναμε και γυρίσματα στο κτιριακό σύνολο. Είχαμε δηλαδή πολύ πρόσφατες εικόνες του κτιρίου. Αυτές όμως δεν ήταν αρκετά ακριβείς για έναν νέο αρχιτέκτονα να ξαναχτίσει το ναό. Εκεί που βοηθήσαμε ιδιαίτερα ήταν ότι πολλοί άνθρωποι δεν γνώριζαν την ιστορία της Παναγίας των Παρισίων. Ήταν μάλλον άγνωστη. Έτσι, μπορέσαμε να προσεγγίσουμε ένα πραγματικά μεγάλο ακροατήριο και να μάθουν οι άνθρωποι στη Γαλλία και αλλού, για το πώς χτίστηκε ο καθεδρικός ναός» εξηγεί ο Γάλλος σκηνοθέτης.

Το «Underground» του Γιάννη Χριστοφόρου κέρδισε το Βραβείο του Ελληνικού Διαγωνιστικού Τμήματος του Φεστιβάλ, γιατί σύμφωνα με την κριτική επιτροπή διαθέτει «μια εξαιρετικά πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα βασική ιδέα η οποία αναπτύχθηκε με πολύ συνοπτικό και έξυπνο τρόπο».Η ταινία στηρίζεται στο ομώνυμο διήγημα της Νάγιας Κουτρουμάνη κι έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων του Annecy. Ενώ έχει στο επίκεντρό της το θάνατο και τη μοναξιά, είναι σαφές ότι υποκλίνεται στη ζωή και την αναγέννηση. Ο σκηνοθέτης γεννήθηκε στην Λεμεσό της Κύπρου και σπούδασε κινηματογράφο στη Νέα Υόρκη. Έχει ασχοληθεί με Live Action και το μοντάζ. Τον συναντήσαμε στο θέατρο Απόλλων και μιλήσαμε για το «Underground»:

«Η ταινία πραγματεύεται την απώλεια. Για πολλούς από εμάς είναι ένα δύσκολο θέμα, είτε είναι απώλεια ενός ανθρώπου, είτε η απώλεια ενός ζώου ή ακόμη και η απώλεια ενός φυτού που έχεις φροντίσει για κάποια χρόνια. Επειδή είναι σκληρό θέμα από μόνο του, το έφερα λίγο στα μέτρα μου. Επειδή έχω ακόμη την τύχη να έχω μια παιδική αντιμετώπιση προς τα δύσκολα θέματα, το πήγα προς τα εκεί. Είχα δηλαδή μια παιδική οπτική στο συγκεκριμένο θέμα. Άρα αυτό ήταν το όχημα να αντιμετωπίσω και να αποτυπώσω την απώλεια με την τεχνική του stop motion.

Έχουμε χρησιμοποιήσει και επιστρατεύσει σχεδόν όλες τις τεχνικές. Το 95% της ταινίας είναι γυρίσματα με κούκλες, με πραγματικά σκηνικά σε κλίμακα. Έχουμε επίσης ένα μικρό κομμάτι που είναι frame by frame animation, καρέ καρέ στο χέρι, το οποίο αγαπώ επίσης πάρα πολύ. Παραδοσιακό animation. Έχουμε δημιουργήσει φωτογραφικά κάποια ειδικά εφέ, που κάναμε multiply σε τρισδιάστατη κλίμακα. Τέλος βάλαμε και το AI στην εξίσωση, όπου έκανε “λάντζα”. Δεν το χρησιμοποιήσαμε καλλιτεχνικά. Το χρησιμοποιήσαμε για να γλιτώσουμε εργατοώρες σε σβησίματα, που κάνουμε συνήθως στο post production και παίρνουν άπειρες ώρες».

ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΤΟΥ 17ΟΥ ANIMASYROS 2024

Το μεγάλο βραβείο του Διεθνούς Διαγωνιστικού τμήματος απονεμήθηκε στην βελγική παραγωγή Beautiful Men σε σκηνοθεσία του Nicolas Keppens.

Το βραβείο του Ελληνικού Διαγωνιστικού τμήματος απονεμήθηκε στην ταινία Underground του Γιάννη Χριστοφόρου.

Το μεγάλο βραβείο στο Φοιτητικό Διαγωνιστικό Τμήμα απέσπασε η ταινία It’s Just A Whole της Bianca Scali.

Το Βραβείο Κοινού του ANIMASYROS 2024 κέρδισε η βραβευμένη με Όσκαρ ταινία του Hayao Miyazaki Το Αγόρι και ο Ερωδιός.

Στην κατηγορία K.ID.S το πρώτο βραβείο απέσπασε το Beurk! του Loïc Espuche από τη Γαλλία.

Το Βραβείο Ευρωπαϊκών Αξιών: #ThisIsEU που απονέμεται από την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Αθήνα κέρδισε το T-Zero, σε σκηνοθεσία του Vicente Nirō από την Πορτογαλία.

To διαγωνιστικό τμήμα Animapride περιλαμβάνει ταινίες με LGBTQI+ περιεχόμενο. Το βραβείο κέρδισε η γαλλική ταινία Gigi της Cynthia Calvi.

Στην κατηγορία Τηλεοπτικές και Κατά Παραγγελία Ταινίες, το βραβείο απέσπασε το À toi του Stéphane Berla από τη Γαλλία.

Φέτος, εγκαινιάστηκαν δύο ακόμη νέα βραβεία, το Βραβείο της Καλύτερης Ελληνικής Φοιτητικής Ταινίας καθώς και το Βραβείο του Καλύτερου Πρωτοεμφανιζόμενου Έλληνα δημιουργού. Η κριτική επιτροπή απένειμε το βραβείο για την Καλύτερη Ελληνική Φοιτητική Ταινία στην ταινία Echoes του Robinson Drossos, ενώ το βραβείο του Καλύτερου Πρωτοεμφανιζόμενου Έλληνα δημιουργού κέρδισε ο Κίμωνας Παπαδάτος για το The Gabardine.

Περισσότερες πληροφορίες