25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Οι τρεις ελληνικές ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού

Τρεις ελληνικές ταινίες συμμετέχουν στο Διεθνές Διαγωνιστικό Πρόγραμμα του 25ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Το «Mighty Afrin. In the time of floods» του Άγγελου Ράλλη, η «Ζάκρος» του Φίλιππου Κουτσαφτή και «Η Βασίλισσα της Νέας Υόρκης» της Βάλερυ Κοντάκου. Οι τρεις σκηνοθέτες μίλησαν στην κάμερα του Euronews για τα ντοκιμαντέρ τους.

«Mighty Afrin. In the time of floods» – Άγγελος Ράλλης

Στο «Mighty Afrin. In the time of floods», ο Άγγελος Ράλλης μας ταξιδεύει αυτή τη φορά στο Μπανγκλαντές για να μας διηγηθεί την ιστορία της 12χρονης Αφρίν. Το ορφανό κορίτσι εγκαταλείπει το σπίτι της, καθώς αυτό βουλιάζει από τις πλημμύρες στον ποταμό Βραχμαπούτρα.

Πηγαίνει με την ξύλινη βάρκα της στην Ντάκα, μια μητρόπολη που σφύζει από ζωή, αναζητώντας τον πατέρα της, τον οποίο έχει χάσει εδώ και χρόνια. Εκεί θα αντιμετωπίσει την ακόμη πιο σκληρή πραγματικότητα. Θα βρει όμως τον δρόμο της, κάνοντας διάφορες δουλειές και γνωρίζοντας διάφορους ανθρώπους που ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας. Η ταινία ισορροπεί τέλεια μεταξύ μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ, έχοντας μια καταπληκτική πρωταγωνίστρια:

«Η ιδέα για την ταινία γεννήθηκε από τους κλιματικούς πρόσφυγες της περιοχής στην Νοτιοανατολική Ασία. Βλέπουμε κάθε καλοκαίρι εικόνες από κόσμο που εκτοπίζεται. Πλημμυρίζουν τα σπίτια τους, ζουν μέσα στο νερό για πολλούς μήνες. Μιλάμε σαφώς για μια περιοχή, όπου η φτώχεια είναι πολύ μεγάλη. Οι άνθρωποι ζουν με τα απολύτως βασικά και έχουν να αντιμετωπίσουν τις πλημμύρες και την κλιματική αλλαγή στην περιοχή. Είναι κάτι πολύ δύσκολο. Με ενδιέφερε να απεικονίσω αυτούς τους ανθρώπους που ζουν στο περιθώριο και δεν γνωρίζουμε πολλά για αυτούς. Η κλιματική κρίση πλήττει με αργή βία τη ζωή τους. Όταν ήμουν στην περιοχή, οι άνθρωποι προετοιμάζονταν για την επερχόμενη καταστροφή. Εκεί γνώρισα την Αφρίν, ένα 12χρονο ορφανό παιδί, η οποία προσπαθούσε να προετοιμαστεί κι αυτή. Με γοήτευσε πολύ η ανθεκτικότητα και η προσαρμοστικότητά της. Η Αφρίν αντιπροσωπεύει μια ολόκληρη γενιά παιδιών και ανθρώπων που ζουν μέσα στην πλημμύρα. Παράλληλα αντιπροσωπεύει χιλιάδες εκτοπισμένους ανθρώπους που φεύγουν από την επαρχία του Μπανγκλαντές και καταλήγουν στην Ντάκα προς αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής» αναφέρει ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ.

Παράλληλα με την ιστορία ενηλικίωσης του κοριτσιού παρακολουθούμε τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στην ευρύτερη περιοχή, που έχει επηρεάσει πάνω από 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους. Η ταινία επιτυγχάνει πέρα από το να προσφέρει ορατότητα σε μια άγνωστη ανθρώπινη κοινότητα της Ασίας, να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα αφύπνισης και ενεργοποίησης για το περιβάλλον:

«Το μήνυμα που θέλει να δώσει η ταινία, ή μάλλον το κάλεσμα, είναι να υπάρξει μία αφύπνιση διεθνώς για την κλιματική κρίση, για την κλιματική αλλαγή και τις συνέπειες που έχει αυτή. Μπορεί να νιώθουμε ακόμη ως Ευρωπαίοι, όσοι ζούμε στην Ευρώπη, ότι είναι κάτι μακρινό, αλλά έχουμε ήδη νιώσει κι εδώ τα πρώτα μηνύματα της κλιματικής αλλαγής. Βλέπουμε ότι ακόμη και στην Ελλάδα, τα ακραία φαινόμενα πολλαπλασιάζονται χρόνο με το χρόνο, οπότε η ταινία διαπραγματεύεται όλη τη θεματική του κλιματικού πρόσφυγα και πώς θα μπορούσε να είναι και το δικό μας άμεσο μέλλον» τονίζει ο Άγγελος Ράλλης.

Το «Mighty Afrin. In the time of floods» κέρδισε το βραβείο που απονέμει η περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς στην καλύτερη ταινία περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος.

«Ζάκρος» – Φίλιππος Κουτσαφτής

Ο Φίλιππος Κουτσαφτής αγάπησε την Ζάκρο, από την πρώτη στιγμή που την αντίκρισε, πριν τέσσερις περίπου δεκαετίες. Αυτή η μικρή κουκκίδα στην νοτιοανατολική Κρήτη κρύβει μια τεράστια ιστορία. Ο σπουδαίος δημιουργός που μας έχει χαρίσει την «Αγέλαστο Πέτρα» και το «Αρκαδία Χαίρε» ανασκάπτει το παρελθόν, αλλά και το παρόν της περιοχής.

Μας κάνει κοινωνούς της καθημερινότητας αυτού του πανέμορφου τόπου όπου το φως και ο αέρας έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο, μέσα από διαρκείς επισκέψεις και συναντήσεις σε αυτόν τον μικρό όρμο. Αποκαλύπτει τη μαγεία που κρύβει η αρχαιολογία, συγκινεί με την καθηλωτική του αφήγηση:

«Ο Νικόλαος Πλάτων ανακάλυψε το ανάκτορο της Ζάκρου. Η κόρη του είναι επίσης αρχαιολόγος. Κάποτε, στα παλιά χρόνια, με είχε καλέσει να πάω εκεί, αν με ενδιέφερε να δω την ανασκαφή. Αυτή ήταν βεβαίως η μεγαλύτερη πρόσκληση που μπορούσα να έχω. Ήταν μια μεγάλη ευκαιρία. Η ιστορία αυτού του ντοκιμαντέρ ξεκινά λοιπόν από το 1987. Τότε ήταν ακόμη ο Νικόλας Πλάτων στο χώρο και γίνονταν οι τελευταίες ανασκαφές, οι οποίες είχαν ξεκινήσει από το 1961. Η Ζάκρος, για να αναφέρω κάποια πράγματα γι’ αυτό το μέρος που δεν είναι γνωστό σε όλο τον κόσμο, είναι ένας μικρός όρμος στο ανατολικό άκρο της Κρήτης. Έχει απίστευτη ομορφιά. Το 1961 ανακαλύφθηκε εκεί ένα μινωικό ανάκτορο και μια μινωική πόλη. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1961 και διήρκεσαν μέχρι περίπου το 1990. Στο ντοκιμαντέρ μας ενδιαφέρει ο χώρος, ο χρόνος, η ιστορία, η μνήμη και όλα αυτά. Κατά συνέπεια, ξεκινάμε από την Ζάκρο και τις ανασκαφές, που μπορεί να είναι και ο κύριος σκελετός, αλλά βλέπει κανείς από εκεί και πέρα και άλλα πράγματα, όπως είναι άλλωστε η ζωή. Δεν είναι ένα μόνο στοιχείο» επισημαίνει ο σκηνοθέτης.

Ένας σημαντικός άξονας στη δουλειά, στα ντοκιμαντέρ του Φίλιππου Κουτσαφτή είναι ο χρόνος, που αναδεικνύεται πολύ έντονα και στη συγκεκριμένη ταινία: «Σε ένα σημείο της ταινίας, αναφέρεται: “Όσο δεν με ρωτάς ξέρω τι είναι ο χρόνος, αλλά αν με ρωτήσεις δεν ξέρω τι να απαντήσω”. Η έννοια του χρόνου έρχεται εδώ με έμμεσο τρόπο. Δεν ξεκινά κανείς κάνοντας μια ταινία και την αφήνει να παλιώσει σαν κρασί για να αποκτήσει αξία. Εδώ τα πράγματα έγιναν αναγκαστικά. Εγώ ξεκίνησα εκείνα τα χρόνια. Για πολλά χρόνια χρηματοδοτούσα μόνος μου την ταινία. Παράλληλα έκανα άλλα πράγματα γιατί η δουλειά μου τότε ήταν διευθυντής φωτογραφίας. Η αφετηρία ήταν ότι δεν πήγα να κάνω εκεί μια παραγωγή, αλλά να μπω κυρίως μέσα στη διαδικασία να παρακολουθήσω όλα αυτά τα πράγματα, γιατί αποκομίζεις κάτι, από αυτά που εμένα με ενδιέφεραν, όπως ήταν για παράδειγμα μια αρχαιολογική ανασκαφή».

Το ποιητικό ντοκιμαντέρ, που έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του στο Μουσείο του Λούβρου, στα τέλη Ιανουαρίου, εστιάζει σε θραύσματα του χρόνου, σε στιγμές αυτού του τόπου, στις ζωές των ανθρώπων που έμεναν και μένουν εκεί: «Η Ζάκρος έχει αυτό το ιδιαίτερο πράγμα που έχουν λίγοι τόποι. Την ερωτεύεσαι με την πρώτη ματιά. Αυτή η πρώτη εικόνα που βλέπει κανείς, μόλις στρίψει από την στροφή και δει τον όρμο, είναι μια εικόνα που αποτυπώνεται, όπως αποτυπώνονταν οι φωτογραφίες πάνω στο φιλμ. Είναι ένας τόπος που έχει κάτι μαγικό. Είναι στην άκρα του τόπου, όπως λένε οι ντόπιοι. Έχει αυτή την ομορφιά, αυτό τον απίστευτο αέρα, τον πολύ φωτεινό ήλιο. Έχει όλη αυτή την ιστορία από πίσω. Πρέπει να αναφέρουμε ότι το ανάκτορο της Ζάκρου βρέθηκε ασύλητο. Αυτά που έβρισκαν στις ανασκαφές από το 1960 και έπειτα, ήταν οι τελευταίες εικόνες που άφησαν πίσω τους οι Μινωίτες. Ήλπιζαν βέβαια ότι θα ξαναγυρίσουν, αλλά αυτό δεν έγινε» εξηγεί ο Φίλιππος Κουτσαφτής.

«Η Βασίλισσα της Νέας Υόρκης» – Βάλερυ Κοντάκου

Από την Ελλάδα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι τα πορνοσινεμά της Times Square τη δεκαετία του ’70, «Η Βασίλισσα της Νέας Υόρκης» της Βάλερυ Κοντάκου, μας  αφηγείται την πολυτάραχη και συναρπαστική ζωή της Τσέλι Γουίλσον. Πρόκειται για μια χαρισματική και πρωτοπόρα Ελληνοεβραία από τη Θεσσαλονίκη, η οποία γλίτωσε τελευταία στιγμή από το Ολοκαύτωμα, για να χτίσει τη δική της αυτοκρατορία πάθους, επαναπροσδιορίζοντας τι πάει να πει ελληνική οικογένεια και αμερικανικό Όνειρο.

Εκκεντρική, πανέξυπνη, δαιμόνια επιχειρηματίας βρέθηκε στο επίκεντρο των γεγονότων, συγκεντρώνοντας γύρω της μια πληθώρα από καλλιτέχνες, μαφιόζους και χαρτόμουτρα, ενώ οι ερωμένες και τα εγγόνια της συμπλήρωναν συχνά το αλλοπρόσαλλο σκηνικό. Το απολαυστικό ντοκιμαντέρ πιάνει το νήμα από την αρχή και φτάνει μέχρι το τέλος της ζωής της, αποκαλύπτοντας τραγικές και κωμικές στιγμές του πολυτάραχου βίου της:

«Γνώρισα την Τσέλι, γιατί ήταν φίλη της μαμάς μου. Ήταν φίλες, γιατί ο θείος μου ήταν παραγωγός σε ελληνικές ταινίες εδώ στην Ελλάδα. Όταν έδειχνε ελληνικές ταινίες στην Νέα Υόρκη, τις έστελνε στην Τσέλι, για να τις παρουσιάσει στον κινηματογράφο της. Για παράδειγμα ταινίες με τον Θ. Βέγγο, την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Όταν πήγε η μαμά μου στη Νέα Υόρκη, ο θείος μου της πρότεινε να πάει να τη συναντήσει. Έτσι έγιναν φίλες. Η μητέρα μου μιλούσε πάντα για την Τσέλι. Όταν ερχόταν σπίτι, μου έλεγε διάφορες ιστορίες γι’ αυτήν και τον Ρεξ. Όταν ερχόμασταν τα καλοκαίρια στην Ελλάδα, τους βλέπαμε. Όταν έγινα 16 ετών, ήθελα να δουλέψω. Επιτρεπόταν τότε να δουλεύεις part time σ’ αυτή την ηλικία ,στις Ηνωμένες Πολιτείες. Δούλεψα λοιπόν στο ταμείο του Tivoli. Εκεί έδειχναν ελληνικές ταινίες τις Κυριακές γα τις οικογένειες. Την υπόλοιπη εβδομάδα έδειχνε πορνό» αναφέρει η σκηνοθέτιδα.

Η ταινία χρειάστηκε πέντε χρόνια για να ολοκληρωθεί. Έκανε παγκόσμια πρεμιέρα τον περασμένο Νοέμβριο στη Νέα Υόρκη. Ποια ήταν όμως τα στοιχεία της προσωπικότητας της Γουίλσον που ξεχωρίζει η σκηνοθέτις;

«Το πρώτο και βασικό ήταν η δύναμή της. Ήταν ένας άνθρωπος που στεκόταν πάρα πολύ καλά στα πόδια του. Δεν είχε καθόλου αμφιβολίες. Έπαιρνε μια απόφαση και την πραγματοποιούσε. Έβλεπες δηλαδή ότι μέσα σε όλη την κατάσταση που επικρατούσε στην Times Square, όπου υπήρχαν διάφοροι από μαφιόζοι μέχρι ο,τι μπορείς να φανταστείς, όλος ο υπόκοσμος κατά κάποιο τρόπο, όλοι την εκτιμούσαν και τη σέβονταν σαν άνθρωπο. Ήταν από τις μοναδικές γυναίκες που μπορούσε να τους διαχειριστεί, ακριβώς όπως αυτή ήθελε. Αυτό το στοιχείο με ενθουσίασε πάρα πολύ και μου έδωσε και σε μένα μεγάλη δύναμη, για το πώς έβλεπα τον εαυτό μου. Ήταν σαν να έχω βρει κάποιον, μια γυναίκα, που είχε όλα αυτά που ονειρευόμουν. Ήμουν πολύ τυχερή γιατί ο βασικός χαρακτήρας στην ταινία μου τα είχε όλα. Το casting ήταν τέλειο. Δεν μπορούσα να βρω κάποιον πιο ενδιαφέροντα από την Τσέλι. Οπότε αυτό μου έλυσε τα χέρια. Ξεκινούσα από κάτι που από μόνο του έφερνε μαζί και όλο το χιούμορ. Είχε τρομερό χιούμορ. Από την άλλη πλευρά, ήταν μια γυναίκα, η οποία υπέφερε πάρα πολύ, γιατί δεν ήταν μικρό πράγμα να χάσεις όλη την οικογένειά σου στο Ολοκαύτωμα. Το ότι κατάφερε να επιβιώσει και να προχωρήσει ήταν απίστευτο. Είχε έναν ενθουσιασμό για τη ζωή. Αυτό είναι καταπληκτικό» υπογραμμίζει η Βάλερυ Κοντάκου.

«Η Βασίλισσα της Νέας Υόρκης» κέρδισε το βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ) στο 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.