Αποτελεσματική και ασφαλής αντιηλιακή προστασία, κάθε μέρα, όλο τον χρόνο

Συνέντευξη στον Θάνο Ξυδόπουλο της Δερματολόγοου-Αφροδισιολόγου, Επιμελήτριας Α’ του νοσοκομείου Συγγρός κας Χαριτωμένης Βαβούλη.

Είναι αναγκαία η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τους πραγματικούς κινδύνους της ηλιακής ακτινοβολίας και τα οφέλη της σωστής ηλιοπροστασίας. Η χρήση των αντιηλιακών θα πρέπει να αφορά μια ορθή στρατηγική ηλιοπροστασίας η οποία δεν έχει μόνο στόχο την αποφυγή του ηλιακού εγκαύματος, αλλά γενικότερα την αποφυγή φωτογήρανσης, την πρόληψη παθήσεων, καρκινογένεσης και τη διατήρηση της υγείας του δέρματος. Η χρήση των αντηλιακών στην πράξη διαφέρει σημαντικά από τη θεωρία. Συνήθως συμβαίνουν λάθη στην εφαρμογή που αφορούν ανεπαρκή ποσότητα, ανομοιόμορφη επάλειψη, μη ανανέωση. 

-Κυρία Βαβούλη, πώς επηρεάζει ο ήλιος το δέρμα;

Η επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας στο δέρμα μπορεί να είναι από ευεργετική, θεραπευτική έως και ιδιαίτερα βλαπτική. Η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο έχει δυσμενείς επιδράσεις όπως εγκαύματα, αλλεργίες, δερματική γήρανση, καρκίνους, μελάνωμα. Η ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Μελέτες καταδεικνύουν ότι τόσο η υπεριώδης (UVA, UVB) όσο και η υπέρυθρη ακτινοβολία και το ορατό φως επηρεάζουν αρνητικά το δέρμα, επομένως η αντιηλιακή προστασία είναι επιβεβλημένη. 

– Τι είναι τα αντιηλιακά; 

Τα αντιηλιακά είναι σκευάσματα για την προστασία από τις βλαβερές ακτίνες του ηλίου. Τα κύρια δραστικά τους συστατικά είναι τα αντιηλιακά φίλτρα που ταξινομούνται σε δυο βασικές κατηγορίες, τα φυσικά ή ανόργανα και τα χημικά ή οργανικά. Τα νεότερα αντηλιακά προϊόντα συνήθως περιέχουν συνδυασμό διαφόρων φίλτρων. 

– Πώς καθορίζεται ο βαθμός προστασίας ενός αντιηλιακού; 

Ο βαθμός προστασίας ενός αντιηλιακού καθορίζεται από τον δείκτη SPF (Sun Protection Factor) που εκφράζει το βαθμό προστασίας από την UVB,  τον δείκτη προστασίας από την UVA (UVA Protection Factor) και το κρίσιμο μήκος κύματος (Critical Wavelength). Ένα καλό αντιηλιακό ευρέος φάσματος (broad spectrum) προστατεύει από το μεγαλύτερο μέρος του φάσματος UVA και UVB, δηλαδή τουλάχιστον από τα 370 έως τα 280nm. Τόσο οι ακτίνες UVB, όσο και οι UVA μπορούν να επάγουν βλάβες στο γενετικό υλικό (DNA) των κυττάρων. Η UVC υπεριώδης ακτινοβολία δεν διεισδύει πέρα από τη στιβάδα του όζοντος και έτσι δεν φτάνει στο δέρμα μας. Ένα αντηλιακό με κρίσιμο μήκος κύματος άνω των 370 nm θεωρείται από τον οργανισμό τροφίμων και φαρμάκων των Η. Π. Α. (FDA), ότι παρέχει εξαιρετική προστασία από την UVA.

– Δηλαδή ποια η σημασία του κρίσιμου μήκους κύματος;

Ο προσδιορισμός κρίσιμου μήκους κύματος δεν προωθεί την λανθασμένη εντύπωση ότι η UVB και η UVA είναι ξεχωριστές οντότητες, αλλά αποτελούν μέρος του συνεχούς ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Το κρίσιμο μήκος κύματος για ένα αντηλιακό που προστατεύει μόνο από την UVB είναι μικρότερο από αυτό που προστατεύει ταυτόχρονα τόσο από την UVB όσο και από την UVA. Ο υπολογισμός του κρίσιμου μήκους κύματος παρέχει μια μέθοδο για την αξιολόγηση του εύρους προστασίας από την υπεριώδη ακτινοβολία. 

– Τα αντιηλιακά είναι τα ίδια για όλους ;

Τα αντιηλιακά δεν είναι για όλους τα ίδια. Ο Δερματολόγος έχει τις γνώσεις να χορηγήσει το κατάλληλο αντιηλιακό ανάλογα με την ηλικία, τον τύπο του δέρματος, τις ιδιαίτερες ανάγκες ή παθήσεις. Άλλα αντιηλιακά προτείνονται για  τους ενήλικες και άλλα για τα παιδιά. Στους άνδρες δε δίνουμε αντιηλιακά με χρώμα, ούτε με λιπαρές υφές που γυαλίζουν. Προτιμούν ελαφρές υφές και λεπτόρευστα ή ψεκαζόμενα γαλακτώματα. Οι γυναίκες αναζητούν προϊόντα περιποίησης με αντηλιακή προστασία (skin care/sun care). Υπάρχει ευρεία επιλογή συνθέσεων και υφών για κάθε τύπο δέρματος με ποικιλία εκδόχων (creams, gels, lotions, serums, sprays, balms, sticks, powders) και διάφορους δείκτες προστασίας SPF. Σε γενικές γραμμές τα λιπαρά – ακνεικά δέρματα απαιτούν ειδικό λεπτόρρευστο αντηλιακό με SPF 30. Οι ανοιχτόχρωμοι φωτότυποι, τα παιδιά και οι  ασθενείς με φωτοευαίσθητα νοσήματα χρειάζονται SPF 50/50+, ενώ για τα ευαίσθητα δέρματα με αλλεργική τάση ή ροδόχρου νόσο πρέπει να προτιμώνται ειδικά αντηλιακά (με πολύ υψηλή προστασία για UVA, UVB, υπέρυθρο ή και ορατό φως). 

– Ποια αντιηλιακά προτιμώνται;

Γενικά προτιμώνται σκευάσματα υψηλής προστασίας με ευχάριστες υφές, ώστε να είναι εύχρηστα και να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των καταναλωτών. Ο δείκτης προστασίας ενός αντιηλιακού πρέπει να είναι SPF 30 ή υψηλότερος. Η τυποποιημένη σφραγίδα UVA, δηλώνει ένα ελάχιστο όριο προστασίας από την ακτινοβολία UVA, το οποίο αυξάνεται συνήθως παράλληλα με την αύξηση του δείκτη προστασίας (SPF). Κυκλοφορούν πλέον σκευάσματα πολλαπλής δράσης (αντιηλιακή προστασία + αντιοξειδωτικά + αντιγήρανση + ενυδάτωση + σύσφιξη κλπ). Τα αντιηλιακά ενσωματώνονται σε ενυδατικές ουσίες και προϊόντα καθημερινής χρήσεως. Υπάρχει νέα τάση  για καινοτόμα πολυλειτουργικά προϊόντα που ενθαρρύνουν τη χρήση τους π.χ. BB/CC creams, make-ups, anti-ageing creams με SPF.

Για το ώριμο δέρμα με φωτογήρανση και ακτινικές βλάβες, υπάρχει η επιλογή εξειδικευμένων ιατροτεχνολογικών προϊόντων (medical devices) τα οποία προλαμβάνουν την εμφάνιση ακτινικών υπερκερατώσεων. Τα προϊόντα αυτά έχουν πολύ υψηλό SPF, μπορεί να περιέχουν επιδιορθωτικά ένζυμα του DNA καθώς και αντιοξειδωτικά. 

Η ηλιοθεραπεία δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για να περνάει κανείς τον χρόνο του. Μπορούμε να αποτρέψουμε το ηλιακό έγκαυμα και να μειώσουμε τον κίνδυνο βλάβης από τον ήλιο. Ποια βήματα χρειάζεται να κάνουμε; 

• Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να περιορίσουμε την έκθεση στον ήλιο από τις 10 το πρωί έως τις 4 το απόγευμα, όταν οι ακτίνες UV είναι ισχυρότερες.
• Τα βρέφη έως 6 μηνών δεν πρέπει να εκτίθενται άμεσα στον ήλιο. Στην ευαίσθητη αυτή περίοδο, όπου το δέρμα είναι πολύ λεπτό, με ανώριμη λειτουργία φραγμού και μειωμένη ικανότητα παραγωγής μελανίνης, προτιμούμε να μη γίνεται χρήση αντηλιακών προϊόντων, αλλά χρήση ειδικών σκιάστρων και κάλυψη με προστατευτικά ρούχα. Σε μεγαλύτερα βρέφη και έως την ηλικία των 2 ετών, εφαρμόζουμε τις ίδιες γενικές αρχές, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αντηλιακό με φυσικά φίλτρα και υψηλό δείκτη SPF 50/50+ στα ακάλυπτα μέρη. Στα παιδιά 2 – 12 ετών επιλέγουμε αντηλιακά με SPF 30/50/50+ που περιέχουν φυσικά ή/και χημικά φίλτρα και ειδική σύνθεση για εύκολη εφαρμογή. 
• Χρησιμοποιούμε καθημερινά αντηλιακό ευρέος φάσματος με υψηλή προστασία από τις ακτίνες UVA και UVB. Η επάλειψη χρειάζεται να γίνεται 20 – 30 λεπτά πριν την έκθεση στον ήλιο. Συνιστάται ανανέωση τουλάχιστον κάθε 2 – 3 ώρες, όταν βρισκόμαστε σε εξωτερικό χώρο και πιο συχνά μετά το κολύμπι και την εφίδρωση. Υπάρχουν αντηλιακά που μπορούν να εφαρμοστούν απευθείας πάνω σε βρεγμένο δέρμα (wet skin technology).
• Εφαρμογή επαρκούς ποσότητας σε όλες τις εκτεθειμένες περιοχές (περίπου 30ml για όλο το σώμα και 2ml για το πρόσωπο ενός ενήλικα). Χρειάζεται ομοιόμορφη κάλυψη και προσοχή σε σημεία επικίνδυνα για έγκαυμα που παραλείπονται όπως: η περιοχή γύρω από τα μάτια, τα χείλη, τα αυτιά, ο λαιμός, ο αυχένας, το cou-de-pied, οι παλάμες, τα πέλματα, τα νύχια. 
• Σύμφωνα με τις μελέτες η ανεπάρκειά της βιταμίνης D δεν προκύπτει από τη χρήση των αντιηλιακών. Η συνήθης σύσταση για ασφαλή και ικανοποιητική σύνθεση βιταμίνης D είναι 7-30 λεπτά ηλιακής έκθεσης του προσώπου, των άκρων χειρών και των αντιβραχίων. Παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο ή σε τεχνητές πηγές υπεριώδους ακτινοβολίας (solarium) πρέπει να αποφεύγεται, λόγω της τεκμηριωμένης καρκινογόνου δράσης. Αυτές οι συσκευές δεν παρέχουν έναν «ασφαλή τρόπο» μαυρίσματος. Για παράδειγμα υπάρχει συσχέτιση των τεχνητών μέσων μαυρίσματος με το μελάνωμα. Σε περιπτώσεις που χρειάζεται επιπλέον πρόσληψη βιταμίνης D θα πρέπει να γίνεται με λήψη συμπληρωμάτων σύμφωνα με τη σύσταση του θεράποντος ιατρού. 
• Συνιστούμε υποαλλεργικά αντιηλιακά χωρίς συστατικά που μπορούν να προκαλέσουν φωτοαλλεργία. 
• Προσέχουμε την έκθεση στον ήλιο όταν παίρνουμε φάρμακα τα οποία αυξάνουν την ευαισθησία του δέρματος.
• Φοράμε καπέλο με φαρδύ γείσο, μακρυμάνικα πουκάμισα, μακριά παντελόνια. Προτιμούμε υφάσματα σκούρα με σφιχτή πλέξη που δεν φεγγίζουν.
• Προτείνουμε ρούχα ειδικής ύφανσης με ενσωματωμένο δείκτη προστασίας από την υπεριώδη ακτινοβολία, που είναι ένας εύκολος τρόπος για να προστατέψουμε το δέρμα από τον ήλιο, εάν θέλουμε να αποφύγουμε τα αντιηλιακά. Αυτά τα ρούχα βαθμολογούνται από το UPF (Ultraviolet Protection Factor). Ένα ρούχο με UPF 50 θα μπλοκάρει το 98% όλων των ακτίνων UVA και UVB. Τέτοια προστατευτικά ρούχα, γάντια και καπέλα διατίθενται στην αγορά για άνδρες, γυναίκες και παιδιά.
• Χρησιμοποιούμε γυαλιά ηλίου που φιλτράρουν τις ακτίνες UV οι οποίες προκαλούν βλάβες και στα μάτια (π.χ. έγκαυμα στον κερατοειδή χιτώνα, καταρράκτη, εκφύλιση ωχράς κηλίδας, καρκίνο, μελάνωμα).
• Το αντηλιακό δεν είναι μόνο για την παραλία. Χρησιμοποιείται όλο τον χρόνο ακόμα και όταν έχει συννεφιά. Στη διάρκεια μιας φωτεινής, συννεφιασμένης μέρας με λίγα σύννεφα, είναι πιθανό να απορροφηθεί το 60 – 85% της υπεριώδους ακτινοβολίας που υπάρχει σε μια καθαρή και φωτεινή ημέρα. Είναι λάθος η μη επάλειψη το απόγευμα. Η UVA υπάρχει σε όλη τη διάρκεια της ημέρας, από την ανατολή ως τη δύση του ηλίου.
• Κάθε προϊόν διατηρεί τη σύνθεσή του και άρα και την αποτελεσματικότητά του όταν φυλάσσεται σε συγκεκριμένες θερμοκρασίες. Πάνω από αυτές αλλοιώνεται η χημική του σύνθεση. Το αντιηλιακό έχει επίσης ημερομηνία λήξεως. Ιδανικά φυλάσσεται στο ψυγείο. Προτείνεται ανανέωση κάθε 6 έως 12 μήνες και προτιμώνται μικρές συσκευασίες. Αν χρησιμοποιείται, δύσκολα περισσεύει.
• Τα αντιηλιακά και άλλα καλλυντικά με φίλτρα υπεριωδών ακτινών εισέρχονται στο υδάτινο περιβάλλον, είτε απευθείας, είτε μέσω έκπλυσης από το δέρμα και τα ρούχα κατά τις δραστηριότητες αναψυχής. Λόγω της ευρείας χρήσης τους και του γεγονότος ότι αρκετά από αυτά είναι επίσης σχετικά σταθερά στο νερό, χρειάζεται να επιλέγουμε σκευάσματα ασφαλή και για το περιβάλλον.
• Είναι πιθανό η βέλτιστη προστασία να σχετίζεται και με τη χρήση αντιοξειδωτικών ουσιών που λαμβάνονται και από το στόμα.
• Επισκεπτόμαστε τον δερματολόγο κάθε χρόνο για δερματολογική προληπτική εξέταση.

– BB cream “beauty balm” or “blemish balm” 

– CC cream “color correcting” or “complexion corrector”