Προληπτικές ουρολογικές εξετάσεις για κάθε άνδρα – Άμεση Ενημέρωση

Η πρόληψη αποτελεί μία από τις βασικές αρχές της Ιατρικής, από την αρχαία Ελλάδα και τα χρόνια του Ιπποκράτη του Ιατρού. Ήταν μάλιστα ο πρώτος που επεσήμανε την αξία της, λέγοντας: «Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν». 

Η πρόληψη μπορεί να διακριθεί σε πρωτογενή, σε δευτερογενή και σε τριτογενή, με όλες τις κατηγορίες να έχουν κοινό στόχο: την αναγνώριση μίας πάθησης πριν την εκδήλωση της. Με την αναγνώριση των αρχικών συμπτωμάτων μίας ασθένειας πριν την πλήρη εκδήλωσή της, επιτυγχάνουμε την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης του ασθενούς, με καλή ποιότητα ζωής.  

Η πρωτογενής πρόληψη επικεντρώνεται στην αποφυγή παραγόντων επικίνδυνων για την υγεία. Περιλαμβάνει ατομικά και ομαδικά μέτρα προστασίας, όπως ο εμβολιασμός κατά ενός ιού (όπως του καρκινογόνου ιού HPV), η αποφυγή ανθυγιεινών συνηθειών (όπως το κάπνισμα, η κακή διατροφή και η καθιστική ζωή) αλλά και λήψη μέτρων δημόσιας υγιεινής.

Η δευτερογενής πρόληψη στοχεύει στην έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση παθολογικών καταστάσεων πριν αυτές δώσουν συμπτώματα. 

Η τριτογενής πρόληψη περιλαμβάνει θεραπευτικές παρεμβάσεις σε ήδη πάσχοντες με σκοπό να περιορίσει τις επιπλοκές και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής. 

Στους άντρες, δύο είναι οι καρκίνοι οι οποίοι μπορούν να διαγνωσθούν σε πρώιμο στάδιο και να θεραπευτούν πλήρως: ο καρκίνος τους προστάτη και ο καρκίνος του όρχεως.

Ο καρκίνος του προστάτη, είναι ο πιο συχνός καρκίνος στους άντρες και έχει γίνει κοινή συνείδηση πλέον ότι η έγκαιρη διάγνωση του οδηγεί στην πλήρη θεραπεία του. 

Αποτελεί την δεύτερη αιτία θανάτου, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα και δυστυχώς δεν δίνει κανένα σύμπτωμα όσο ακόμη είναι αρχόμενος. Σήμερα αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά αν ανιχνευθεί σε πρώιμα στάδια. Περίπου 1 στους 30 άντρες με καρκίνο του προστάτη άνω των 50 ετών θα πεθάνει τελικά από καρκίνο του προστάτη, με τους περισσότερους ασθενείς να υποβάλλονται σε θεραπεία και ίαση, λόγω της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης.

Ο ετήσιος προληπτικός έλεγχος του προστάτη έχει καθιερωθεί από δεκαετίες και περιλαμβάνει δύο εξετάσεις. Την μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (Prostate Specific Antigen – PSA) και τη δακτυλική εξέταση του προστάτη (Digital Rectal Examination – DRE). Ο προληπτικός έλεγχος για τον καρκίνο του προστάτη πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο, μετά την ηλικία των 50 ετών. Εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη τότε ο έλεγχος θα πρέπει να ξεκινάει μετά την ηλικία των 40 ετών. 

Η δακτυλική εξέταση είναι η εξέταση του προστάτη με το δάχτυλο, από έναν Ουρολόγο (μέσω του πρωκτού). Επειδή η θέση του προστάτη είναι ακριβώς πάνω από το έντερο, ο Ουρολόγος μπορεί να διαπιστώσει εάν υπάρχει κάποια σκληρία στον αδένα. Η ύπαρξη μιας τέτοιας σκληρίας ονομάζεται ύποπτη περιοχή και υποδηλώνει την πιθανότητα ύπαρξης καρκίνου του προστάτη. Οι περισσότεροι άνδρες προσπαθούν να αποφύγουν την εξέταση αυτή, λόγω του ότι είναι δυσάρεστη, όμως είναι η μόνη εξέταση που μπορεί να δώσει άμεση πρόσβαση στον προστάτη και να καθοδηγήσει σωστά τον ουρολόγο στα επόμενα βήματα της θεραπείας. Γι’ αυτό τον λόγο, θεωρείται ακόμα και σήμερα μια από τις βασικότερες εξετάσεις στον καρκίνο του προστάτη. 

Η τιμή του PSA επίσης είναι μία σημαντική εξέταση στον καρκίνο του προστάτη. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι δεν μπορεί να καθορίσει αν ένας άνδρας έχει ή όχι καρκίνο του προστάτη. Το PSA αυξάνεται σε περιπτώσεις καρκίνου αλλά και λοίμωξης και άλλων παθήσεων του προστάτη. Δεν βάζει λοιπόν την διάγνωση αλλά ευαισθητοποιεί τον ασθενή και τον ιατρό του να προχωρήσει σε ένα λεπτομερή έλεγχο και να αποκλείσει την πιθανότητα καρκίνου. Σε γενικές γραμμές, όσο υψηλότερο είναι το PSA, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα καρκίνου. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει και ο ρυθμός αύξησης του PSA αλλά και η μέτρηση του free PSA.

Σε περιπτώσεις όπου το PSA είναι αυξημένο ή η δακτυλική εξέταση δεν είναι φυσιολογική, ο Ουρολόγος θα προτείνει Πολυπαραμετρική Μαγνητική Τομογραφία του Προστάτη και Βιοψία του Προστάτη. 

Η ειδική αυτή η μαγνητική τομογραφία θα μας δείξει ύποπτες περιοχές στον προστάτη από τις οποίες θα  πάρουμε δείγματα για βιοψία (fusion βιοψία). Αν η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία δεν δείξει ύποπτες περιοχές, τότε παίρνουμε τυχαίες βιοψίες με τη βοήθεια του διορθικού υπερηχογραφήματος.

Η βιοψία είναι η μόνη εξέταση που μπορεί να θέσει τη οριστική διάγνωση του καρκίνου του προστάτη. 

Τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλη συζήτηση για το αν η πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη έχει ωφελήσει συνολικά τον ανδρικό πληθυσμό. Και αυτό διότι ο καρκίνος του προστάτη είναι ένας καρκίνος αργά εξελισσόμενος που εμφανίζεται σε μεγάλη ηλικία, ενώ όλες οι θεραπείες και ακόμη και η βιοψία έχουν επιπλοκές. Υπάρχουν πολλές πιθανότητες ο ασθενής να ζήσει για χρόνια με τον καρκίνο του προστάτη και τελικά να καταλήξει από άλλη αιτία και όχι από τον καρκίνο. Έτσι λοιπόν, η διεθνής επιστημονική ερευνητική κοινότητα, έχει επικεντρωθεί στην διάκριση των  καρκίνων του προστάτη που είναι επιθετικοί  και γρήγορα εξελισσόμενο, ώστε οι ασθενείς να μην υποβάλλονται σε θεραπείες χωρίς λόγο, παρά μόνο όταν είναι απαραίτητο λόγω κάποιας επιθετικής μορφής καρκίνου του προστάτη. 

Η θεραπεία εκλογής για τον επιθετικό καρκίνο του προστάτη, όταν είναι αρχόμενος και ο ασθενής έχει προσδόκιμο επιβίωσης μεγαλύτερο των 10 ετών, είναι η ρομποτική ριζική προστατεκτομή. Με την ρομποτική έχουν μειωθεί κατά πολύ οι επιπλοκές μετά το χειρουργείο αλλά και την παραμονή του ασθενούς στο νοσοκομείο. Ο ασθενής βγαίνει από το νοσοκομείο συνήθως την επόμενη μέρα και τα αποτελέσματα στην εγκράτεια των ούρων αλλά και της στύσης είναι άριστα.

Υπάρχει και ένας άλλος καρκίνος που είναι επικίνδυνος και μπορεί να διαγνωσθεί έγκαιρα  και να θεραπευτεί. Ο καρκίνος των όρχεων. Ενώ είναι ένας σπάνιος καρκίνος στον γενικό πληθυσμό, είναι ο πιο συχνός καρκίνος στους άνδρες στην ηλικία από 15 έως 35 ετών και μπορεί να θεραπευτεί πλήρως, αρκεί να διαγνωστεί στα αρχικά του στάδια. 

Ο καρκίνος των όρχεων παρουσιάζει εξαιρετικά ποσοστά ίασης (στα πρώιμα στάδια αγγίζει το 100%), κυρίως λόγω της πρώιμης διάγνωσης και της μεγάλης χημικοθεραπευτικής και ακτινοθεραπευτικής ευαισθησίας του. Η πρωτογενής πρόληψη του καρκίνου του όρχεως δυστυχώς δεν είναι δυνατή, αφού δεν έχει ξεκαθαριστεί κάποιος παράγοντας που να επηρεάζει την εμφάνιση του, εκτός από το οικογενειακό ιστορικό. Υπάρχει, όμως, τρόπος η διάγνωση να γίνει έγκαιρα σε αρχικό στάδιο. Από την Ευρωπαϊκή Ουρολογική Εταιρία, συστήνεται η αυτοεξέταση των όρχεων, όπως συστήνεται στις γυναίκες η αυτοεξέταση του στήθους. Και αυτό, γιατί οι όρχεις είναι επιφανειακά όργανα και η εξέταση τους με ψηλάφηση είναι εύκολη.

Η αυτοεξέταση των όρχεων θα πρέπει να πραγματοποιείται μία φορά τον μήνα, μετά την εφηβεία και κατά προτίμηση ύστερα από ένα ζεστό μπάνιο. Με τον τρόπο αυτόν, εξοικειωνόμαστε με τη μορφολογία των όρχεων και μπορούμε να εντοπίσουμε νωρίς οποιαδήποτε μεταβολή στο σχήμα, στο μέγεθος και στη μορφολογία τους. Η θερμότητα από το ζεστό μπάνιο χαλαρώνει το δέρμα του οσχέου και έτσι είναι πιο εύκολο να εντοπιστεί κάτι ασυνήθιστο.

– Αρχικά, μπορείτε να σταθείτε μπροστά σε έναν καθρέφτη και να ελέγξετε οπτικά το όσχεό σας για τυχόν διόγκωση του, αλλαγή του σχήματος ή του χρώματος. 

– Ακολουθεί η ψηλάφηση, με τη χρησιμοποίηση και των δύο χεριών. Με το ένα χέρι συγκρατήστε το όσχεο και με το άλλο ψηλαφήστε τον κάθε όρχι ξεχωριστά. Τοποθετήστε τον δείκτη και τον μέσο κάτω από τον όρχι και τον αντίχειρα από πάνω. Με ήπιες, απαλές κινήσεις, κάντε την ψηλάφηση, χωρίς να τρίβετε

– Είναι φυσιολογικό να υπάρχει διαφορά στο μέγεθος ή στο ύψος όπου βρίσκονται οι όρχεις μέσα στο όσχεο (ο δεξής όρχις είναι πάντα λίγο πιο ψηλά)

– Εξετάστε ολόκληρη την επιφάνεια του όρχεως, η οποία πρέπει να είναι μαλακή σε σύσταση και ομαλή χωρίς σκληρά σημεία

– Πίσω από τον όρχι θα ψηλαφήσετε την επιδιδυμίδα, η οποία είναι ένα «κορδόνι» και έχει μαλακή σύσταση.

Ο καρκίνος του όρχεως εμφανίζεται πάντα σαν μια σκληρή περιοχή, χωρίς έντονο πόνο. Άλλα συμπτώματα είναι το αίσθημα βάρους ή ήπιου πόνου στον όρχι, καθώς και αύξηση του μεγέθους του όρχεως. Η ανακάλυψη κάτι ασυνήθιστου και σκληρού δεν σημαίνει πάντα πως είναι καρκίνος. Υπάρχουν και καλοήθεις παθήσεις, όπως απλές κύστεις, φλεγμονές, συλλογή υγρού στο όσχεο (υδροκηλη).

Αν έχετε οποιαδήποτε αμφιβολία, πρέπει να συμβουλευτείτε άμεσα τον ουρολόγο σας. Μετά την κλινική εξέταση, ο ουρολόγος θα συστήσει υπερηχογράφημα – τρίπλεξ του οσχέου το οποία θα μας δώσει και την τελική διάγνωση. Εάν διαγνωσθεί όγκος του όρχι τότε πρέπει άμεσα να γίνεται μέτρηση  καρκινικών δεικτών (β-Χοριακή Γοναδοτροπίνη β-HCG), α-Φετοπρωτεΐνη AFP) και Γαλακτική Αφυδρογονάση LDH). 

Σε σπάνιες περιπτώσεις, εάν ο υπέρηχος αναγνωρίσει κάτι ασυνήθιστο, μπορεί να χρειαστεί να πραγματοποιηθεί και μαγνητική οσχέου. 

Βιοψία δεν γίνεται ποτέ, για την αποφυγή διασποράς των καρκινικών κυττάρων. Η διάγνωση με υπέρηχο θεωρείται αρκετή και πρέπει ο ασθενής να υποβληθεί κατευθείαν στην χειρουργική αφαίρεση του όρχι (ορχεκτομή). 

Μετά την επέμβαση και ανάλογα με τον τύπο της κακοήθειας που θα διαγνωστεί, μπορεί να χρειαστεί να ακολουθήσει χημειοθεραπεία η ακτινοβολία. 

Ο ασθενής θα χρειαστεί να ακολουθήσει ένα πρωτόκολλο παρακολούθησης για τα επόμενα χρόνια με την οριστική θεραπεία να ορίζεται σε ποσοστό άνω του 90% σε όλες τις περιπτώσεις που γίνει έγκαιρη διάγνωση.

Είναι σημαντικό λοιπόν να μην αμελούμε την υγεία μας και να μην ξεχνάμε την πρόληψη. Η πρόληψη, αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα στην γρήγορη, πλήρη και ολοκληρωτική αντιμετώπιση των δύο αυτών παθήσεων, του καρκίνου του προστάτη και του όρχεως.