Δ. Αγαρτζίδης: «Η οικογένεια είναι μια μικρή αυτοκρατορία που δημιουργεί δυσλειτουργικούς ενήλικες»

Μετά την μεγάλη επιτυχία της «Νύχτας της Κουκουβάγιας» του Γιώργου Διαλεγμένου και της «Σεροτονίνης» του Μισέλ Ουελμπέκ που επαναλήφθηκαν για δεύτερη θεατρική σεζόν φέτος, οι Elephas tiliensis, δηλαδή ο Δημήτρης Αγαρτζίδης και η Δέσποινα Αναστάσογλου ξεκινούν τη Δευτέρα 23 Ιανουαρίου, το νέο τους θεατρικό εγχείρημα, στο θέατρο Σταθμός.

Είναι η «Ζάχαρη» το πρώτο θεατρικό έργο που έγραψε ο Δημήτρης Αγαρτζίδης, μια μαύρη κωμωδία που έχει να κάνει με μια σύγχρονη ελληνική, δυσλειτουργική οικογένεια. Μια δραματική ιστορία είναι η βάση του, το πλαίσιο της δικής του αφήγησης. Ο ίδιος συνοψίζει ως εξής την υπόθεση: Στην Ελλάδα της κρίσης το ξαφνικό τηλεφώνημα αναγγέλλει αυτό που κανείς δεν περίμενε. Ο Πατέρας πέθανε. Ξαφνικά. Τίποτα δε τους προετοίμασε. Κι όμως, όσο κι αν δεν το πίστευε, πάντα μέσα του ήξερε ότι κάτι πάει στραβά. Την επόμενη μέρα, 28 Ιουλίου, είδε τους λογαριασμούς στην τράπεζα όλους άδειους. Ο Πατέρας δεν άφησε ούτε λεφτά για την κηδεία. Έκοψαν το ρεύμα και το νερό. Το πατρικό, το είχε βάλει υποθήκη. Στο υπόγειο βρέθηκαν φωτογραφίες, πορνοφωτογραφίες, για να το πούμε με ακρίβεια, με μία δεύτερη γυναίκα. Να, λοιπόν, που εξαφανιζόταν τα μεσημέρια. Και το κερασάκι, δυο μέρες μετά την κηδεία, χτυπάει την πόρτα η έφηβη, χοντρή αδερφή. Από πού ξεφύτρωσε αυτή; Οι υποψίες έγιναν, λοιπόν, πραγματικότητα.

Μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη και συγγραφέα του έργου για τις αλήθειες και τα ψέμματα της Αγίας Ελληνικής Οικογένειας, για την καταπίεση και το συντηρητισμό που φορτώνει τα μέλη της, για την κατάρρευση των βεβαιοτήτων, για τα προβληματικά άτομα που παραδίδει στην κοινωνία. Για την ανάγκη που έχουμε όλοι για απομάκρυνση και απογαλακτισμό από αυτό το δυσλειτουργικό μοντέλο, για ριζική «επανεκπαίδευση», ώστε να πετάξουμε από πάνω μας τις παθογένειες και τις κακοποιητικές συμπεριφορές που φέρουμε.

-Ποια ήταν η αφορμή για να γράψεις το πρώτο σου θεατρικό έργο; Τι σε έκανε να κάτσεις και να ασχοληθείς με τη συγγραφή;

Πάντα μου έκανε αίσθηση όταν ένα τυχαίο γεγονός γίνεται αφορμή για να ξεδιπλωθεί κάτι που κρύβεται μέσα σου. Δεν ξέρω αν είναι σαφές αυτό που λέω, αλλά πολλές φορές νομίζω ότι κρύβονται πράγματα μέσα μας συνειδητά ή ασυνείδητα, τα οποία ενδέχεται κι εμείς οι ίδιοι να μην μπορούμε να τα δούμε. Έρχεται μια στιγμή, ίσως τυχαία, που τα φέρνει όλα στην επιφάνεια, όπως η θάλασσα βγάζει τα σκουπίδια στην παραλία. Αυτό ως μια πρώτη παρόρμηση. Μετά διάφορα γεγονότα δικά μου και κοντινών ανθρώπων μου, έδεσαν με τη σκέψη μου γύρω από την οικογένεια, αυτή τη μικρή αυτοκρατορία που εξουσιάζει τα παιδικά μυαλά και δημιουργεί δυσλειτουργικούς και πληγωμένους ενήλικες. Όχι πάντα, αλλά είναι σύνηθες. Μια συγκεκριμένη χρονική περίοδος της προσωπικής μου ζωής στάθηκε η αφορμή για σκόρπιες λέξεις και σκέψεις εδώ και εκεί. Πριν από δύο χρόνια λοιπόν δεσμεύτηκα στον εαυτό μου ότι θα κάτσω να γράψω με όποιο ρίσκο. Θα μπορούσα να πω ότι η εκκίνηση ήταν προσωπική. Μετά μπήκε σε μια σφαίρα παραμορφωτικής μυθοπλασίας. Εξάλλου η δραματουργία είναι ένα αγαπημένο κομμάτι της δουλειάς μας το οποίο το αντιμετωπίζουμε πολύ δημιουργικά. Έχει πολύ να κάνει με την παραγωγή λόγου, οπότε η διαδικασία ήταν οικεία. Ήταν πρωτόγνωρος ο χειρισμός ενός υλικού που δεν προϋπήρχε, αλλά γεννήθηκε στο μυαλό μου.

-Πώς βλέπεις εσύ το έργο;

Θα το χαρακτήριζα μαύρη κωμωδία, αλλά δεν ξέρω αν είναι ο σωστός όρος. Η αλήθεια είναι ότι από τη στιγμή που πήρε την οριστική του μορφή, η οποία βέβαια αλλάζει συνέχεια και θα αλλάζει από ότι καταλαβαίνω μέχρι να φτάσουμε στην πρεμιέρα, ήταν σαν κάτι ξένο από μένα. Δεν μπορούσα να έχω μια ψυχρή εκτίμηση για το πως είναι ή πως θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει κάποιος αναγνώστης ή κάποιος μελλοντικός θεατής. Δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση για ένα οικογενειακό δράμα. Κατά τη γνώμη μου, ακόμα και πίσω από την πιο δραματική ιστορία κρύβεται μια ξεκαρδιστική κωμωδία. Έτσι είναι τα πράγματα στη ζωή. Τα γεγονότα χρειάζεται για εμένα να μπουν κάτω από έναν παραμορφωτικό καθρέφτη για να ξεκαθαρίσουν και να ανιχνευθούν. Δεν ήθελα να αναπαραγάγω απλώς μια ιστορία, ήθελα να πω καθαρά πώς βλέπω αυτή την ιστορία ως παιδί κι εγώ μιας ελληνικής οικογένειας.

-Ποια είναι τα ζητήματα στα οποία εστιάζεις σε αυτή την οικογένεια;

Το βασικό θέμα που με ενδιέφερε στο έργο είναι η έννοια της ταυτότητας. Δηλαδή το πόσο η οικογένεια καθορίζει την ταυτότητά μας και κατά πόσον είμαστε ελεύθεροι να επιλέξουμε την ταυτότητά μας, όποια κι αν είναι αυτή. Η οικογένεια είναι μια μικρή κοινωνία. Στη χώρα μας, είναι πολύ ισχυρά καταγεγραμμένο το «τι θα πει ο κόσμος». Νομίζω αυτή η φράση καθόρισε το πώς βλέπουμε τους άλλους και πώς μας βλέπουν εκείνοι. Μας έκανε βαθιά ενοχικούς. Όλες αυτές οι συνήθειες είναι πολύ δύσκολο να ξεριζωθούν και καταλήγουν στο να μην μπορούμε να βρούμε ποιοι είμαστε στ’ αλήθεια, ποιοι πραγματικά είμαστε για να μπορέσουμε να αντλήσουμε χαρά στην καθημερινότητά μας. Συνέχεια κάτι μας φταίει. Κι αυτό το κάτι είμαστε εμείς γιατί δεν έχουμε ξεκαθαρίσει ποιοι είμαστε. Δεν είναι τυχαίο πόσο δύσκολος είναι ο απογαλακτισμός στην Ελλάδα. Από αυτά πηγάζουν και ξεπηδούν και όλες αυτές οι παθογένειες που έχουν ανακινηθεί τα τελευταία χρόνια – και ευτυχώς ανακινήθηκαν– σε σχέση με το metoo, τις κακοποιητικές συμπεριφορές, τους βιασμούς, την ενδοοικογενειακή βία, την πατριαρχική δομή της κοινωνίας και την πατριαρχική οπτική με την οποία όλοι βλέπουμε πια τα πράγματα. Χρειαζόμαστε ριζική επανεκπαίδευση. Θέλω μάλιστα να επισημάνω ότι θεωρώ αδιανόητο η κόρη μου στην Ε΄ Δημοτικού να κάνει δύο ώρες θρησκευτικά και καμία ώρα θέατρο. Πώς μπορεί να επεξεργαστεί ένα δεκάχρονο παιδί αυτή τη λογική, όπου το θέατρο είναι πολυτέλεια, αν όχι περιττό και καταλήγουμε στο σημερινό Προεδρικό Διάταγμα που μας καθιστά όλους τους καλλιτέχνες ανειδίκευτους. Το τρίπτυχο πατρίς-θρησκεία-οικογένεια κυριαρχεί ακόμα. Το πολιτικό κόστος όποιου τολμήσει να το ταρακουνήσει κάνει τη συνθήκη ζωής μας τουλάχιστον προβληματική.

-Το κεντρικό πρόσωπο στο έργο είναι ο πατέρας της οικογένειας. Ποια είναι τα άλλα πρόσωπα;

Σε αυτή την πατριαρχική δομή το κεντρικό πρόσωπο, το πρόσωπο που κινεί την ιστορία, ο κορμός της οικογένειας είναι όντως ο Πατέρας. Δεν θα ξεχάσω ότι ενώ είχαμε εγώ μαζί με την Δέσποινα (Αναστάσογλου) ήδη μία κόρη έξι ετών, όταν μάθαιναν άνθρωποι ότι η Δέσποινα είναι έγκυος σε δεύτερο παιδί και το παιδί ήταν αγόρι η τιμή, τα μπράβο και τα συγχαρητήρια που μας έδιναν, είχαν άλλο βάρος. Συζητούσαμε μεταξύ μας και λέγαμε «είναι δυνατόν ακόμη σήμερα να συμβαίνει αυτό; Κι όμως είναι. Τα υπόλοιπα πρόσωπα του έργου είναι η Μητέρα της οικογένειας, δηλαδή η απατημένη σύζυγος του πατέρα, η δεκαπεντάχρονη κόρη του πατέρα από την δεύτερη κρυφή του οικογένεια, η οποία είναι παχύσαρκη και παραμορφωμένη, τουλάχιστον όπως την βλέπουν οι άλλοι. Το τέταρτο πρόσωπο είναι ο Γιος που έρχεται αντιμέτωπος με την ανατροπή της αποκάλυψης της δεύτερης οικογένειας. Αυτά τα πρόσωπα περιβάλλονται από μία ψυχίατρο και μία αδερφή νοσοκόμα.

-Γιατί το ονόμασες Ζάχαρη;

Αυτό ξεκίνησε από μια πραγματική ιστορία. Υπήρξε μία γυναίκα η οποία ήτανε πολύ εντυπωσιακή και όμορφη στα νιάτα της. Όταν την φλέρταραν την φώναζαν «ζάχαρη στην ζάχαρη». Οπότε κράτησα τον τίτλο «Ζάχαρη» επειδή μου άρεσε πολύ ηχητικά και επειδή η ζάχαρη είναι κάτι το οποίο επιθυμούμε πολύ αλλά ταυτόχρονα μπορεί να είναι πολύ επιβλαβές για το σώμα μας. Ακόμα κι αν γνωρίζουμε ότι είναι πολύ επιβλαβής, μας είναι πολύ δύσκολο να της αντισταθούμε. Η λαιμαργία είναι θανάσιμο αμάρτημα.

-Πώς θα περιέγραφες τη συγκεκριμένη οικογένεια του έργου και ποια είναι η σχέση της με την ελληνική οικογένεια που όλοι γνωρίζουμε;

Είναι πολλές φορές που λέμε ότι βλέπουμε κάτι στο θέατρο ή στον κινηματογράφο και μας φαίνεται υπερβολικό. Μέσα στη ζωή, ειδικά τα τελευταία χρόνια, έχω συναντήσει πολλές απίθανες ιστορίες με κοινό παρονομαστή τρελές περιπτώσεις γονιών που αφήνουν αβάσταχτη κληρονομιά στα παιδιά τους, τόσο υλική όσο και ψυχική. Μπορεί σε μια πρώτη ματιά η οικογένεια του έργου να μην είναι μια τυπική ελληνική οικογένεια αλλά πιστεύω ότι έχει όλα τα χαρακτηριστικά κάθε τυπικής ελληνικής οικογένειας. Και για να μην το παρουσιάζουμε σαν κάτι κακό, η οικογένεια φυσικά δεν είναι κάτι κακό. Είναι κάτι φυσικό. Είναι η πηγή από όπου όλοι ξεκινάμε. Εκεί πρωτογνωρίζουμε την αγάπη κι εκεί μαθαίνουμε να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και να ανταποκρινόμαστε σε αυτόν. Μέσα σε αυτό τον στενό κύκλο, είναι δύσκολο ο καθένας μας να είναι ελεύθερος, να είναι ο εαυτός του, να μπορεί να ανακαλύψει τον εαυτό του ελεύθερα ώστε να βγει μετά στον πραγματικό κόσμο, την κοινωνία και να είναι ένας άνθρωπος με καρδιά, ενσυναίσθηση και ταυτόχρονα ένας ενεργός πολίτης. Νομίζω ότι είναι ένας καθοριστικός πυρήνας. Αν λειτουργήσει πολύ προβληματικά, είναι πολύ δύσκολο για το παιδί που βρίσκεται μέσα, να μπορέσει να υπερνικήσει τα εμπόδια και να σταθεί στα πόδια του.

-Αισθάνεσαι ότι αλλάζει κάτι στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα ή όλα παραμένουν δέσμια του συντηρητισμού του παρελθόντος;

Νομίζω ότι εξωτερικά μοιάζει να αλλάζει κάτι, αλλά δεν μπορώ να πω ότι είμαι αισιόδοξος. Ήμασταν προχθές σε μία παρέα και συζητούσαμε. Κάποιος ανέφερε ότι του κάνει εντύπωση που μερικοί περνούν μπροστά από μία εκκλησία και κάνουν τον σταυρό τους. Ένας άλλος στην παρέα αναρωτήθηκε πώς μπορούμε εμείς να θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι, τη στιγμή που οι ίδιοι κατακρίνουμε κάποιον επειδή κάνει το σταυρό του και πιστεύει. Είναι δικαίωμα του και είναι ελεύθερος να πιστεύει, ακόμα και αν εμείς δεν το καταλαβαίνουμε. Φέρνω αυτό ως παράδειγμα γιατί και η χριστιανική πίστη είναι επίσης άρρηκτα συνδεδεμένη με την ελληνική οικογένεια, το ελληνικό κράτος και την ελληνική κοινωνία. Νομίζω ότι το θέμα είναι η ισορροπία των πραγμάτων για να μπορεί ο καθένας να βρίσκει τη θέση του, έτσι ώστε κανείς να μην υφίσταται bullying. Προφανώς αυτό είναι ουτοπικό. Δεν μπορεί να γίνει στην πραγματικότητα όσο κινείται το σύστημα με βάση το χρήμα και όλα είναι πολιτικές κινήσεις με οικονομικά κίνητρα. Φυσικά θέλουμε να παραμείνουν τα «ελληνικά χαρακτηριστικά μας», της εγκαρδιότητας, της φιλοξενίας, της ζεστασιάς και της επικοινωνίας. Θέλουμε όμως παράλληλα να αλλάξουν τα πράγματα έτσι ώστε να μπορούμε να είμαστε όλοι πολύ πιο ενεργοί ως πολίτες και ως άνθρωποι και να ζήσουμε μια καλύτερη και πιο ισότιμη πραγματικότητα.

-Αυτή είναι η τρίτη θεατρική παραγωγή της ομάδας σας φέτος. Φαίνεται αρκετά διαφορετική από τις άλλες δύο. Υπάρχουν όμως και κοινές αναφορές.

Βρισκόμαστε μέσα στη διαδικασία, είμαστε στις τελευταίες πρόβες που είναι πάντα πολύ καθοριστικές, οπότε μου είναι δύσκολο να απαντήσω. Είμαι βέβαιος ότι αυτές οι τρεις παραστάσεις συνδέονται, γιατί έχουν να κάνουν πολύ με το πώς εμείς βλέπουμε τα πράγματα, με το πώς αντιμετωπίζουμε τον κόσμο και το πώς θέλουμε να επικοινωνούμε μέσα στο θέατρο. Μας ενδιαφέρει πολύ η σύγχρονη δραματουργία, η ελληνική δραματουργία. Μας ενδιαφέρει γενικά να γίνονται και να γράφονται πράγματα που καθρεφτίζουν αυτό που μας συμβαίνει. Όλα τα κλασικά κείμενα είναι πολύ ωραία και εννοείται για να είναι κλασσικά έχουν το λόγο τους. Αν δεν υπάρχει όμως παρόν στη γραφή και στην παραγωγή, δεν θα υπάρξει και κάποιο μέλλον. Όταν οι κοινωνικές συνθήκες είναι επείγουσες, η δραματουργία στρέφεται στο παρόν. Σε μια πρώτη ματιά νομίζω ότι αυτό που συνδέει την παράσταση της «Ζάχαρης» με τη «Νύχτα της κουκουβάγιας» του Γιώργου Διαλεγμένου είναι το ίδιο το γεγονός του θανάτου. Πώς αντιμετωπίζεται σκηνικά και στην ίδια τη ζωή, πόσο καθοριστικό είναι και πόσο ανατρέπει μια προηγούμενη κατάσταση. Σε σχέση με την «Σεροτονίνη» του Μισέλ Ουελμπέκ, το κοινό στοιχείο είναι σίγουρα το σκληρό, πικρό και κυνικό χιούμορ το οποίο νομίζω συνυπάρχει με την πραγματικότητα που ζούμε κάθε λεπτό.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Αγαρτζίδης, Δέσποινα Αναστάσογλου-Elephas tiliensis

Σκηνικά-Κοστούμια: Λυδία Ανδριώτη

Σχεδιασμός φωτισμών: Ναυσικά Χριστοδουλάκου

Επιμέλεια κίνησης: Σοφία Μαυραγάνη

Επικοινωνία & Προβολή: Ευαγγελία Σκρομπόλα

Φωτογραφίες: Αναστασία Γιαννάκη

Παίζουν: Δημήτρης Αγαρτζίδης, Τατιάνα Άννα Πίττα, Ελίνα Ρίζου

Η παράσταση είναι κατάλληλη για θεατές άνω των 15 ετών. Στην παράσταση γίνεται χρήση strobe lights.

Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού

INFO

Θέατρο Σταθμός

Βίκτωρος Ουγκώ 55, Μεταξουργείο, τηλ. 210 52 30 267

Μέρες παραστάσεων: Από 23 Ιανουαρίου έως και Τρίτη 14 Μαρτίου 2023

Κάθε Δευτέρα & Τρίτη. Ώρα: 21.00

Τιμές εισιτηρίων: 16€ κανονικό, 13€ φοιτητικό, άνω των 65, ΑμΕΑ, 65+

Προπώληση εισιτηρίων