Αίμα, βία και βασανιστήρια: Εξερευνώντας το καλλιτεχνικό βιεννέζικο κίνημα του Αξιονισμού

Όταν μιλάμε για σωματικό τρόμο και τη μετατροπή του ανθρώπινου σώματος σε πεδίο παραβατικών πολιτικών και φιλοσοφικών δηλώσεων, το μυαλό μας αναπόφευκτα περιπλανάται στον Φρανκενστάιν και στην τεράστια κληρονομιά που έχει αφήσει πίσω του.

Τόσο στον τρόμο όσο και στην επιστημονική φαντασία, οι απεικονίσεις του ανθρώπινου σώματος έχουν αλλάξει σταδιακά για να αντικατοπτρίζουν τους παραλογισμούς του κόσμου που έχουμε κληρονομήσει.

Ο David Cronenberg αναφέρεται συνήθως ως ένας από τους πρωτοπόρους του είδους του σωματικού τρόμου, ​​αλλά έχει αρκετούς προκατόχους που έχουν θέσει τις βάσεις σε αυτόν τον τομέα. Ανάμεσά τους, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ρεύματα τέχνης που δημιουργήθηκε από το βραχύβιο αλλά καλλιτεχνικά τολμηρό κίνημα του Βιεννέζικου Αξιονισμού.

Μια αντίδραση στις καταπιεστικές κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες στη μεταπολεμική Αυστρία, εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 καθώς πειραματιστές καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν το έργο τους για να σοκάρουν το κοινό και να το αφυπνήσουν. Ενσωματώνοντας τη βία στην περφόρμανς τους και μεταμορφώνοντας το ανθρώπινο σώμα σε μη αναγνωρίσιμα σχήματα και μορφές, το κίνημα προσπάθησε να καταρρίψει τα ασφαλή όρια μεταξύ της ολοένα και πιο εμπορευματοποιημένης τέχνης.

Προσωπικότητες όπως ο Günter Brus και ο Otto Mühl είναι συχνά τα πρώτα ονόματα που συνδέονται με το βιεννέζικο Actionism, το καλλιτεχνικό σώμα αποτελείται από μεμονωμένα έργα που μοιράζονταν παρόμοιους πολιτικοφιλοσοφικούς στόχους. Δυσαρεστημένοι με τους περιορισμούς του ζωγραφικού μέσου, συμμετείχαν σε ακραίες πράξεις αυτοακρωτηριασμού και άλλες τελετουργικές μορφές βίας για να κάνουν μια δήλωση σχετικά με τα φασιστικά πλαίσια της σύγχρονης αυστριακής κοινωνίας.

Ο Mühl έγραψε ένα μανιφέστο για το θεωρητικό υπόβαθρο του κινήματος, αναφέροντας γιατί ήταν σημαντικό να προχωρήσουμε πέρα ​​από τη ζωγραφική. Παρατήρησε: «Η υλική δράση είναι η ζωγραφική που έχει εξαπλωθεί πέρα ​​από την επιφάνεια της εικόνας. Το ανθρώπινο σώμα, ένα στρωμένο τραπέζι ή ένα δωμάτιο γίνεται “καμβάς”. Ο χρόνος προστίθεται στη διάσταση του σώματος και του χώρου».

Λόγω αυτών των ανατρεπτικών καλλιτεχνικών θεαμάτων, δεν είναι περίεργο που οι ακτιβιστές στοχοποιήθηκαν συχνά από το κράτος. Ο Günter Brus φυλακίστηκε επειδή καλύφθηκεμε τα κόπρανά του και τραγούδησε τον εθνικό ύμνο, ενώ ο Hermann Nitsch συνελήφθη επειδή αυνανίστηκε δημόσια κατά τη διάρκεια μιας παράστασης. Ήταν ξεκάθαρο ότι το κράτος είχε ελάχιστη έως καθόλου ανοχή απέναντι στους Αξιονιστές.

Ο Brus σε συνέντευξή του στους New York Times είπε ότι η χώρα ζούσε στη σκιά του ναζιστικού της παρελθόντος εκείνη την εποχή. «Η Αυστρία δεν ήταν αστυνομικό κράτος, αλλά είναι αρκετά κοντά σε αυτό. Εκεί ακριβώς κολλάει το έργο των Αξιονιστών. Προσπαθούν να καταστρέψουν τους αστικούς θεσμούς που ενισχύθηκαν μετά τον πόλεμο. Ο Brus πρόσθεσε: «Στόχος ήταν να σπάσουμε τα ταμπού. Η τέχνη μου δεν βρωμάει μόνο στον φυσικό χώρο, αλλά μυρίζει και στις ψυχές των ανθρώπων».

Οι Αξιονιστές δεν ήταν μια ενωμένη ομάδα αλλά μια σύνθεση διαφορετικών καλλιτεχνικών εκφράσεων που κατασκευάστηκαν από βαθιά ενοχλημένους ανθρώπους από την κατάσταση της κοινωνίας που έβλεπαν γύρω τους. Εκτός από την τεράστια επίδραση τους στην περφόρμανς και τη ζωγραφική, ο βιεννέζικος αξιονισμός διαδραμάτισε επίσης σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του αυστριακού πειραματικού κινηματογράφου της εποχής.

Ο γύψος, τα ξυράφια, τα μαλλιά, τα ψαλίδια και άλλα υλικά, με τα οποία οι Αξιονοστές προσπάθησαν να δημιουργήσουν την τέχνη τους, περικλείουν τέλεια τη μαινόμενη ψυχή του κινήματος.