Τζένη Μαστοράκη: Η ποίηση και οι μεταφράσεις που καθόρισαν την ελληνική λογοτεχνία

Μία γυναίκα που αφιέρωσε τη ζωή της στα γράμματα κι άφησε πίσω της μεγάλο έργο.

Η ποίηση στην ελλάδα δεν είναι πολύ δημοφιλής, κι όμως οι ποιητές που έχει βγάλει η Ελλάδα είναι ίσως ισάξιοι άλλων, παγκοσμίως. Ένα τέτοιο πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα ήταν η ποιήτρια Τζένη Μαστοράκη. Μία γυναίκα που αφιέρωσε τη ζωή της στην ποίηση και το έκανε με απόλυτη ειλικρίνεια και σεβασμό στο είδος.

Γεννήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 1949 στου Ζωγράφου και ήταν η μικρότερη αδελφή του δημοσιογράφου και σκηνοθέτη Νίκου Μαστοράκη. Σπούδασε βυζαντινή και μεσαιωνική Φιλολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η μεγάλη της αγάπη ήταν όμως η ποίηση και η έκφραση του αόρατου μέσα από τις λέξεις. Κι αυτό φάνηκε στην πορεία, η Τζένη είχε πάρει τον σωστό δρόμο, εκείνο των γραμμάτων.

Η Τζένη Μαστοράκη ήρθε από την Γενιά του ’70, από μία σημαντική ομάδα Ελλήνων συγγραφέων και ποιητών που άρχισαν να δημοσιεύουν τα έργα τους κατά τη δεκαετία του 1970, και ειδικότερα προς το τέλος της Χούντας των Συνταγματαρχών και τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Η πρώτη εμφάνιση ποιήματος της έγινε το 1971.

Η Τζένη Μαστοράκη δεν έκανε ποτέ κανέναν συμβιβασμό όσον αφορά τον λόγο της και τα ποιήματα της τα οποία κινούνταν από μιά μεγάλη εσωτερική δύναμη, την δύναμη να πει κανείς την αλήθεια γι’ αυτό που έχει μέσα του. Εμφανίστηκε στα γράμματα το 1971 με τα ποιήματα «Το συναξάρι της αγίας νιότης», που δημοσιεύτηκαν στην «Ποιητική Αντι-ανθολογία» του Δημήτρη Ιατρόπουλου.

Η Τζένη Μαστοράκη όμως, εκτός από ποιήτρια, υπήρξε κορυφαία μεταφράστρια. Δούλεψε με κλασικά και σύγχρονα κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, από την πεζογραφία, την ποίηση, το θέατρο, αλλά και σημαντικά δοκίμια, από πολλές γλώσσες. Μας έδωσε μεταφράσεις που αποτελούν σταθμούς στην ελληνική γλώσσα, τόσο για τα ίδια τα έργα, όσο και για το είδος της μετάφρασης. Το μεταφραστικό corpus της Τζένης Μαστοράκη, το οποίο συγκρότησε επί δεκαετίες, με αφοσίωση, επίμονη και επίπονη δουλειά, διακρίνεται για τη γλωσσική του ακρίβεια και το ξεχωριστό αισθητικό του αποτύπωμα.

Στην έντονη και ιδιαίτερη ποίηση της βρίσκει κανείς σημάδια της εποχής του ‘60 και του ‘70 τα οποία αρχειοθετούν με λεπτότητα τα συναισθήματα και τους φόβους μιας ταραχώδους εποχής. Τα επόμενα χρόνια δημοσίευσε τις συλλογές «Διόδια» (1972), «Το σόι» (1978), «Ιστορίες για τα βαθιά» (1983) και «Μ’ ένα στεφάνι φως» (1989), καθώς και ποιήματα σε διάφορα έντυπα. Η ποίηση της διακρίνεται από έντονο ρυθμό αλλά την ίδια στιγμή διανθίζεται από έναν αόρατο πυρετό ο οποίος λειτουργεί σαν καταλύτης για τον αναγνώστη και τον αφήνει μετέωρο να αναρωτιέται διφορούμενα νοήματα, κάτι που χαρακτηρίζει την δουλειά της.

Τα ποιητικά έργα της τράβηξαν την προσοχή του Γιάννη Ρίτσου και της Νανάς Καλλιανέση, ενώ τα ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες και δημοσιεύθηκαν σε ανθολογίες και περιοδικά ανά τον κόσμο.

Το 1989 βραβεύθηκε από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια με το βραβείο Thornton Niven Wilder για το μεταφραστικό της έργο. Επίσης, το 1992 έλαβε βράβευση από τη Διεθνή Επιτροπή Παιδικού Βιβλίου (ΙΒΒΥ, International Board on Books for Young People) για τη μετάφραση του παιδικού βιβλίου «Ο ταξιδιώτης της αυγής».

Απέδωσε στα ελληνικά με μοναδικό τρόπο έργα του Τζ. Ντ. Σάλινγκερ («Ο φύλακας στη σίκαλη»), του Ελίας Κανέτι, του Έντγκαρ Άλαν Πόε, του Χάρολντ Πίντερ, του Λιούις Κάρολ, του Χάινριχ Μπελ, του Φεντερίκο Γκαρσία Λόρκα («Γέρμα») και του Θερβάντες.

Το 2020 έλαβε το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για τη συνολική της προσφορά στην οποία «διαφαίνεται η άρρηκτη σχέση γραφής και ανάγνωσης και η βιωματική εμπλοκή της με τη γλώσσα, την ιστορία και τη λογοτεχνία».

Η Τζένη Μαστοράκη άφησε πίσω της ένα σημαντικό ποιητικό και μεταφραστικό έργο το οποίο θα δείχνει το δρόμο σε πολλούς νέους δημιουργούς αλλά και αναγνώστες στην Ελλάδα και στον κόσμο.