Η Tate υποδέχτηκε τα έργα της δωρεάς του Δημήτρη Δασκαλόπουλου

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Πριν από δυόμιση περίπου χρόνια, ο Δημήτρης Δασκαλόπουλοςπροχώρησε σε μια δωρεά άνευ προηγουμένου. Δώρισε 350 έργα τέχνης από την σπουδαία συλλογή του σε τέσσερα μεγάλα μουσεία, στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) στην Αθήνα, στην Tate στο Λονδίνο, στο μουσείο Guggenheim στη Νέα Υόρκη και στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Σικάγο.

Τα έργα της δωρεάς έχουν ξεκινήσει πλέον μια νέα ζωή, καθώς εμπλουτίζουν σταδιακά τις μόνιμες συλλογές αυτών των δημόσιων μουσείων και συνομιλούν με άλλα αριστουργήματα της σύγχρονης τέχνης που περιλαμβάνονται σε αυτές. Μετά την Αθήνα, όπου έγινε η πρώτη παρουσίαση, σειρά παίρνει τώρα το Λονδίνο.

Το όραμα του κορυφαίου Έλληνα συλλέκτη σύγχρονης τέχνης και επιχειρηματία ήταν εξαρχής και συνεχίζει να είναι η διάχυση της τέχνης σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό ανά τον κόσμο. Με αυτόν ακριβώς τον στόχο έγινε η μεγάλη δωρεά στα τέσσερα διεθνή μουσειακά ιδρύματα και πραγματοποιούνται παράλληλα τα τελευταία 12 χρόνια οι μεγάλες, εντυπωσιακές εκθέσεις που διοργανώνει ο Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ στη χώρα μας. Ένας άλλος στόχος αυτής της σπάνιας δωρεάς είναι τα έργα να βρίσκονται σε έναν συνεχή διάλογο με άλλα έργα και να παραμείνουν ως ένα δημόσιο αγαθό, μια δημόσια παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.

Στον ίδιο τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο δεν αρέσει ο χαρακτηρισμός ευεργέτης. Πιστεύει όμως ακράδαντα ότι η τέχνη αποκτά νόημα όχι ως ιδιοκτησία των λίγων, αλλά ως προνόμιο των πολλών. Ο συλλέκτης μίλησε στο Euronews στην Tate Modern, με αφορμή την παρουσίαση των έργων της δωρεάς του στο παγκόσμιο κοινό:

«Εγώ προσωπικά με τη σύγχρονη τέχνη είχα τεράστιο όφελος στο να ανοίξει το μυαλό μου, να γίνω πιο περίεργος και πιο δημιουργικός. Γι’ αυτό ήθελα να δώσω την ευκαιρία, μέσα από αυτά τα έργα τέχνης, το ευρύ κοινό να μπορεί να έρθει σε επαφή και να έχει αυτή την πρόκληση και τη συγκίνηση που προκαλεί η σύγχρονη τέχνη. Όταν έκανα τη δωρεά, είπα ότι αποχωρίζομαι αυτά τα έργα με λύπη, αλλά τα παραδίδω με μεγάλη χαρά στο διεθνές κοινό. Το πλεονέκτημα για μένα προσωπικά είναι ότι αντί να είναι μια συλλογή, που όταν είμαι μεγάλη, κατ’ ανάγκη βρίσκεται στις αποθήκες και τα κιβώτια, τώρα είναι ζωντανή. Μπορώ κι εγώ να έρθω εδώ και να χαρώ τα έργα σε συνομιλία με άλλα έργα τέχνης.

Αυτά τα μουσεία έχουν σαν αποστολή και καθημερινή τους δουλειά να φέρνουν το κοινό σε επαφή και κατανόηση με τη σύγχρονη τέχνη. Αυτή είναι η δουλειά τους και μπορούν να την κάνουν καλύτερα από οποιονδήποτε ιδιώτη. Βλέπω τον ενθουσιασμό των μουσείων για αυτά τα έργα που έδωσα. Έχουν ξεκινήσει ήδη κάποιους διαλόγους αυτών των έργων με τα άλλα που έχουν στη δική τους συλλογή. Δημιουργούν καινούργιες ερμηνείες και καινούργιους διαλόγους. Το άλλο μεγάλο πλεονέκτημα είναι ότι σε τέτοιου είδους δημόσια μουσεία, τα έργα τυχαίνουν της προσοχής και της φροντίδας που χρειάζονται. Θα είναι εδώ για να συνομιλήσουν με τα έργα τέχνης που θα δημιουργήσουν οι καλλιτέχνες από εδώ και πέρα και στο μέλλον. Είχα πάντα την επιθυμία η ιδιωτική μου συλλογή να γίνει ένα αγαθό για δημόσιο όφελος και χαίρομαι να βλέπω αυτόν τον κόσμο που έρχεται να τα χαρεί».

Στο σκεπτικό της δωρεάς, ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος και η ομάδα του έλαβαν υπόψη τους τις ιδιαιτερότητες και τη φυσιογνωμία του κάθε μουσείου και δημιούργησαν μια «μικρή συλλογή» για τον κάθε αποδέκτη με σεβασμό στις υπάρχουσες συλλογές των μουσείων, τον χαρακτήρα τους και τους ίδιους τους καλλιτέχνες. Επιπλέον, η κάθε δωρεά βασίστηκε και σχεδιάστηκε με τις προοπτικές ενός βιώσιμου μέλλοντος, ώστε να μπορεί να αξιοποιηθεί στο έπακρο από τον κάθε οργανισμό.

Σύμφωνα με αυτή τη φιλοσοφία, δεν τέθηκαν καθόλου όροι στην αποδοχή της δωρεάς σε επίπεδο εκθέσεων ή παρουσίασης έργων. Αντίθετα, λόγω της φύσης της, δημιουργούνται συμπράξεις και συνεργασίες μεταξύ των μουσείων, είτε σε επίπεδο πολιτιστικών ανταλλαγών (ΕΜΣΤ – Tate) είτε για κοινή συντήρηση και παρουσίαση (κοινή Δωρεά Guggenheim – MCA Chicago). Για τον σκοπό αυτό, έχουν δημιουργηθεί θέσεις επιμελητών που διευκολύνουν την ενσωμάτωση της δωρεάς στη δράση του κάθε οργανισμού.

110 έργα από τη συλλογή δωρήθηκαν στην Tate, στο Λονδίνο. 35 από αυτά παρουσιάζονται αυτή την περίοδο για πρώτη φορά σε τρία παραρτήματα της Tate, που είναι ένα από τα κορυφαία μουσεία στον κόσμο. Άλλα 15 θα προστεθούν μέχρι το τέλος της χρονιάς. Χιλιάδες επισκέπτες τα απολαμβάνουν ήδη κάθε μέρα.

Στην Tate Modern παρουσιάζονται ανάμεσα στα άλλα, το «Πιθανό Φόντο» (1974), η μεγάλη κλίμακας γλυπτική εγκατάσταση του Βλάση Κανιάρη για τους Έλληνες μετανάστες στη Γερμανία, που συνομιλεί με το έργο του Joseph Beuys, η «Fillette» (1968-69), το φαλλικό γλυπτό της Louise Bourgeois και η «Babel» (2001), ο εντυπωσιακός κυλινδρικός πύργος με αναλογικά ραδιόφωνα του Cildo Meireles. Τρεις αίθουσες είναι αφιερωμένες στο έργο των David Hammons, Robert Gober και Martin Kippenberger, ενώ μια τέταρτη, στην Helen Chadwick. Αυτό όμως που καθηλώνει τους επισκέπτες είναι η εμβυθιστική εγκατάσταση της Pipilotti Rist, όπου άνθρωποι, ζώα και φυτά αλληλεπιδρούν σε ένα μαγικό κόσμο.

Η Maria Balsaw, διευθύντρια της Tate επισημαίνει: «Η δωρεά της συλλογής του Δημήτρη Δασκαλόπουλου είναι πραγματικά μια από τις πιο σημαντικές δωρεές που έχουμε λάβει ποτέ εδώ στην Tate, σίγουρα, όσον αφορά τη μοντέρνα και τη σύγχρονη συλλογή μας. Περιλαμβάνει 110 έργα από 53 διαφορετικούς καλλιτέχνες. Eίναι μια πράξη τεράστιας γενναιοδωρίας, που συμβαίνει με αυτή τη δωρεά. Τα έργα της δωρεάς έχουν μελετηθεί σε σχέση με τη συλλογή που έχουμε ήδη στην Tate. Έτσι, αυτή την στιγμή θα δείτε στην Tate Modern, στην Tate Britain και στην Tate St Ives, 35 έργα που εκτίθενται στις αίθουσες των συλλογών μας. Έτσι, σε όλες τις αίθουσές μας έχουν δημιουργηθεί πολλοί νέοι διάλογοι μεταξύ των έργων της δωρεάς του Δημήτρη Δασκαλόπουλου και της ίδιας της συλλογής της Tate.

Ένα από τα πράγματα που είναι τόσο ξεχωριστά με το να έχoυμε μια τόσο ποικιλόμορφη και τόσο πλούσια δωρεά στη συλλογή μας, είναι ότι τα έργα θα είναι σε διαρκή έκθεση στην πάροδο των ετών και στις τέσσερις Tate. Θα τα παρουσιάσουμε και σε άλλα ιδρύματα σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο και διεθνώς. Εδώ στην Tate δεν έχουμε κανένα έργο σε μόνιμη παρουσίαση. Έχουμε όμως μια μόνιμη συλλογή που εναλλάσσεται και παρουσιάζεται σε άλλες αίθουσες, έτσι ώστε να δημιουργούνται νέες συνομιλίες μεταξύ των έργων τέχνης».

Η Katy Wan, επικεφαλής επιμελήτρια της Tate για τη δωρεά της Συλλογής του Δημήτρη Δασκαλόπουλου μας ξενάγησε στις αίθουσες της Tate Modern, όπου έχουν τοποθετηθεί τα πρώτα έργα:

«Με τη δωρεά της συλλογής του Δημήτρη Δασκαλόπουλου ενισχύουμε τη συλλογή μας σε σχέση με την τέχνη της δεκαετίας του ’90 και του 2000 που εστιάζει σε θέματα του σώματος και τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Τα έργα που εκθέτουμε τώρα μας επιτρέπουν να εξερευνήσουμε αυτά τα θέματα και να τα φέρουμε σε ένα πολύ ευρύτερο κοινό. Επομένως, θα προκαλέσουμε ένα δημιουργικό διάλογο και συζήτηση γύρω από αυτά τα ζητήματα.

Η δωρεά αυτή μας μεταμόρφωσε κυριολεκτικά και μας επιτρέπει να παρουσιάσουμε σε μεγαλύτερο βάθος τις πρακτικές πολλών σημαντικών καλλιτεχνών που κάνουν γλυπτική μεγάλης κλίμακας και εγκαταστάσεις. Μας βοηθά να τους παρουσιάσουμε σε ένα πολύ ευρύτερο κοινό μέσω της ελεύθερης πρόσβασής του στη μόνιμη συλλογή μας».

Τα έργα της δωρεάς εστιάζουν στη σύγχρονη τέχνη και τις τάσεις της και προέρχονται κυρίως από τη δεκαετία του 1980 και του 1990. Στην Tate Britain, έχουν τοποθετηθεί τέσσερα έργα. Το πιο εντυπωσιακό είναι η εγκατάσταση σε μέγεθος δωματίου της Mona Hatoum, με τίτλο «Current Disturbance» (1996), που έχει να κάνει με τα συστήματα ελέγχου, τις πολιτικές εντάσεις και το ανθρώπινο σώμα που επιτηρείται. Αποτελείται από 240 κλουβιά – φτιαγμένα από ξύλο και συρματόπλεγμα – με λαμπτήρες, που αναβοσβήνουν με τυχαίο τρόπο.

Ακριβώς δίπλα βρίσκεται η εγκατάσταση του Damien Hirst με τίτλο «The Lovers». Πρόκειται για μια σειρά από ράφια με όργανα αγελάδας σε μια κλινική παρουσίαση της ζωής. Τα άλλα δύο έργα είναι το «Inferno» της Sarah Lucas και το βίντεο του Paul Pfeiffer που αντλεί την έμπνευσή του από τον Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ, τον εμβληματικό Βρετανό ζωγράφο της Tate Britain:

**«**Στην Tate Britain, έχουμε το προνόμιο να δουλεύουμε με τη βρετανική συλλογή, που εκτείνεται από το 1500 μ.Χ. μέχρι σήμερα. Αυτό που μας επέτρεψαν να κάνουμε τα έργα της δωρεάς είναι να αναπτύξουμε περαιτέρω αυτή τη σημαντική αφήγηση, ιδιαίτερα σε σχέση με την ιστορία της σύγχρονης βρετανικής τέχνης. Έτσι, αυτή την στιγμή έχουμε τέσσερα έργα από τη συλλογή στην έκθεση. Υπάρχει όμως ένας τέτοιος πλούτος άλλου υλικού, άλλα έργα που έχουν δωρηθεί στην Tate, που θα μας βοηθήσουν να συνεχίσουμε να παρουσιάζουμε αυτές τις εκτεταμένες και φιλόδοξες αφηγήσεις της ιστορίας της βρετανικής τέχνης.

Νομίζω ότι το πιο σημαντικό για μένα, αυτό που καταφέραμε να πετύχουμε, είναι να εκθέσουμε έργα που τόσοι πολλοί από τους επισκέπτες μας δεν είχαν ποτέ τη δυνατότητα να δουν όταν έγιναν τότε, κυρίως στα μέσα και τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Οπότε μια ολόκληρη ομάδα νέων επισκεπτών θα έχει την ευκαιρία να βιώσει και να γνωρίσει αυτά τα πραγματικά θεμελιώδη, σημαντικά έργα της δεκαετίας του 1990. Νομίζω ότι δεν υπάρχει κάτι πιο σημαντικό από το να τους δείξουμε την εγκατάσταση της Mona Hatoum. Αυτό για μας είναι ένα πολύ σημαντικό έργο και κεντρικό κομμάτι της παρούσας συλλογής μας, σ’ αυτό το μουσείο» μας εξηγεί ο Nathan Ladd, επιμελητής Σύγχρονης Βρετανικής Τέχνης στην Tate.

Παράλληλα με την έκθεση των έργων στην Tate Modern, παρουσιάστηκε η αγγλική έκδοση του πρωτότυπου και ταυτόχρονα απολαυστικού βιβλίου για την τέχνη και όχι μόνο, με τίτλο «Στοχασμοί του συλλέκτη. Η Ειρήνη Πάρη συνδιαλέγεται με τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο». Με έναυσμα περίπου 100 έργα από τη Συλλογή Δασκαλόπουλου,** ο συλλέκτης και η σύντροφός του, συνοδοιπόροι στη ζωή και στην τέχνη, συζητούν πολύ ανοικτά για τις ελευθερίες και τις περιστολές του συλλέγειν, μοιράζονται τη γοητεία που τους ασκεί η καλλιτεχνική δημιουργία και μας οδηγούν σ’ ένα στοχαστικό περίπατο στο υπαρξιακό μυστήριο της ζωής, όπως απεικονίζεται στα έργα τέχνης της συλλογής.

Η ελληνική έκδοση του βιβλίου κυκλοφορεί ήδη από τα τέλη Ιουνίου: «Αυτό το βιβλίο είναι πηγαίο. Όπως λέω και μέσα στο βιβλίο, είναι μια ωδή αγάπης: αγάπης που έχει ο ένας για τον άλλο το ζευγάρι, αγάπης που έχουμε και οι δύο για την τέχνη και αγάπης ουσιαστικά για τη ζωή. Από εκεί και μετά, εγώ έφτιαξα μια δομή ενός βιβλίου, που έχει δύο μέρη. Το πρώτο μέρος αφορά το πώς γίνεται κάποιος συλλέκτης, τι είναι συλλογή, γιατί διαλέγει να κάνει μια συλλογή σύγχρονης τέχνης και όχι κάτι άλλο κι αν έχει τέλος μια συλλογή. Το δεύτερο μέρος είναι ένας περίπατος μέσα από τα έργα της συλλογής του Δημήτρη Δασκαλόπουλου στα μεγάλα θέματα της ζωής. Αυτό το βιβλίο λοιπόν δεν είναι ένας κατάλογος των έργων της συλλογής του Δημήτρη Δασκαλόπουλου. Αυτό το βιβλίο δεν είναι από κάποιον που γνωρίζει τη σύγχρονη τέχνη. Είναι ένας διάλογος μεταξύ δύο ανθρώπων που αγαπούν την τέχνη και που μέσα από αυτήν συζητούν για τα θέματα της ζωής: για το θάνατο, την ευαισθησία, για τα μεγάλα επιτεύγματα. Αυτό είναι αυτό το βιβλίο και αυτό είναι που το κάνει ασυνήθιστο» τονίζει η συγγραφέας του Ειρήνη Πάρη.

Από τον Δεκέμβριο 2023, αρκετά έργα της δωρεάς προς το ΕΜΣΤ παρουσιάστηκαν ως μέρος της νέα έκθεσης του μουσείου WOMEN, together. Έργα από την κοινή Δωρεά προς τα Guggenheim και MCA Chicago παρουσιάζονται στην έκθεση By Way Of στο Solomon R. Guggenheim Museum στη Νέα Υόρκη και στις εκθέσεις Descending the Staircase και Trade Windings στο MCA Chicago.

Ο πλήρης κατάλογος των καλλιτεχνών της Δωρεάς της Συλλογής Δ.Δασκαλόπουλου στην Tate είναι:

Marina Abramovic, Matthew Barney, Lynda Benglis, Louise Bourgeois, Marcel Broodthaers, Heidi Bucher, Βλάσης Κανιάρης, Helen Chadwick, Paul Chan, Σάββας Χριστοδουλίδης, Bruce Conner, Abraham Cruzvillegas, Peter Fischli, Gilbert & George, Robert Gober, David Hammons, Mona Hatoum, Thomas Hirschhorn, Damien Hirst, Jim Hodges, Rebecca Horn, Κώστας Ιωαννίδης, Isaac Julien, Mike Kelley, William Kentridge, Νίκος Κεσσανλής, Martin Kippenberger, Gabriel Kuri, Michael Landy, Sherrie Levine, Στάθης Λογοθέτης, Sarah Lucas, Paul McCarthy, Helen Marten, Ana Mendieta, Marisa Merz, Μάρω Μιχαλακάκου, Bruce Nauman, Νίκος Ναυρίδης, Gabriel Orozco, Paul Pfeiffer, Αλέξανδρος Ψυχούλης, Pipilotti Rist, Dieter Roth, Doris Salcedo, Cindy Sherman, Kiki Smith, Takis, Paul Thek, Rosemarie Trockel, Adrián Villar Rojas, Mark Wallinger και Sue Williams.

Όλα τα έργα που δώρισε ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος στην Tate με αναλυτικά στοιχεία:

Περισσότερες πληροφορίες: