Πώς αποκαθίστανται τα θρησκευτικά κειμήλια – Τα μυστικά μιας ξεχωριστής μορφής τέχνης

Οι αγιογραφίες, με την καλλιτεχνική και ιστορική τους αξία, αποτελούν ανεκτίμητο μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι συντηρητές και αποκαταστάτες αυτών των έργων εκτελούν ένα λειτούργημα, εξασφαλίζοντας τη διατήρηση της αυθεντικότητας και της θρησκευτικής τους σημασίας για τις μελλοντικές γενιές.

Ένα εργαστήριο συντήρησης αγιογραφιών είναι ένας εξειδικευμένος χώρος αφιερωμένος στη διατήρηση και αποκατάσταση των πολύτιμων θρησκευτικών έργων τέχνης, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της βυζαντινής και μεταβυζαντινής κληρονομιάς.

Το CNN Greece επισκέφτηκε ένα τέτοιο εργαστήριο στον Κορυδαλλό, το οποίο αποτελεί έναν κρίσιμο φορέα για τη διάσωση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς μας στην Ελλάδα.

Οι αγιογραφίες, είτε σε φορητές εικόνες είτε σε τοιχογραφίες, είναι έργα με μεγάλη καλλιτεχνική και ιστορική αξία και οι άνθρωποι που εργάζονται για να τις συντηρήσουν και να τις αποκαταστήσουν στην αρχική τους κατάσταση εκτελούν λειτούργημα.

Η φορητή εικόνα είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στον ελλαδικό χώρο και εκτιμάται τόσο ως λατρευτικό αντικείμενο, όσο και ως έργο ιδιαίτερης καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Η κατασκευή της περιλαμβάνει ποικιλία υλικών και μεθόδων, με βασικό υλικό τον ξύλινο φορέα, πάνω στον οποίο τοποθετείται η προετοιμασία (στόκος-ύφασμα), τα χρώματα (αυγοτέμπερα, ελαιογραφία), το φύλλο χρυσού ή ασημιού, το βερνίκι, μεταλλικές επενδύσεις, κλπ.

Κατά συνέπεια η φορητή εικόνα είναι ένα πολύπλοκο και συχνά ευαίσθητο αντικείμενο, που απαιτεί εξαιρετικά λεπτές και προσεκτικές επεμβάσεις από εξειδικευμένους συντηρητές.

Λόγω της φθοράς του χρόνου, των περιβαλλοντικών συνθηκών και των ανθρώπινων παρεμβάσεων, τα ορθόδοξα κειμήλια απαιτούν συντήρηση και αποκατάσταση για να διατηρήσουν την αυθεντικότητά τους και να προστατευθούν για τις επόμενες γενιές.

Στα «άδυτα» ενός εργαστηρίου συντήρησης αγιογραφιών

Μέσα από τις εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης, όχι μόνο διασώζονται πολύτιμα θρησκευτικά έργα, αλλά και προβάλλεται η ιστορία και η τέχνη του παρελθόντος σε νέες γενιές.

Με τη βοήθεια της τεχνολογίας και της εξειδικευμένης γνώσης, οι συντηρητές συνεχίζουν το έργο τους με στόχο την προστασία και ανάδειξη αυτών των μοναδικών θησαυρών.

Ο Παναγιώτης Θεοφιλάκος, συντηρητής αγιογραφιών και ιδιοκτήτης του εργαστηρίου μας μίλησε για την περίπλοκη διαδικασία της συντήρησης μιας εικόνας:

«Πριν από 23 χρόνια ξεκινήσαμε το εργαστήριο γιατί νιώσαμε την ανάγκη να κάνουμε αυτό το λειτούργημα. Εικόνες, αγιογραφίες και ξυλόγλυπτα. Θέλαμε να αναδείξουμε την τέχνη που κρύβουν αυτά τα κειμήλια. Στην συντήρηση πρέπει κανείς να είναι πολύ προσεκτικός, γιατί αν κάνει κάποιο λάθος αυτό το λάθος διορθώνεται πολύ δύσκολα».

Στο εργαστήριο, ο Παναγιώτης Θεοφιλάκος και οι συνεργάτες του μας έδειξαν στην πράξη πως καθαρίζεται μία εικόνα και με ποια υλικά γίνεται αυτό.

«Μία εικόνα της Ορθοδοξίας πρέπει και είναι βασικό να διασωθεί γιατί έτσι μπορεί να διασωθεί στις μνήμες μας η ίδια η θρησκεία μας και η παράδοση της»

«Βάζουμε χημικούς διαλύτες και με μεγάλη υπομονή καθαρίζουμε το βερνίκι από την εικόνα. Μοιάζει σαν να είναι ξανά ζωγραφισμένη από πάνω η εικόνα της Παναγίας αλλά όμως απλά καθαρίζουμε την αιθάλη και και τις επικαθίσεις. Κάθε φορά όμως ο διαλύτης διαφέρει, ανάλογα με το τι επικαθίσεις υπάρχουν στην εικόνα».

Στην συνέχεια επισκεφτήκαμε το τμήμα της αγιογραφίας στο οποίο ο Γιώργος Γεωργιάδης, συνεργάτης του κ. Θεοφιλάκου, μας εξήγησε πώς γίνεται πλέον η σημερινή αγιογράφηση.

«Πλέον οι αγιογραφίες γίνονται πάνω σε καμβά και στη συνέχεια ο καμβάς τοποθετείται πάνω στον τοίχο του ναού. Η ζωγραφική φυσικά γίνεται ακόμη με σκόνες αγιογραφίας. Κοιτάμε πάντα να γίνεται με την παραδοσιακή τεχνοτροπία με τα πρότυπα του Πανσέληνου».

Ρωτήσαμε τον κύριο Γεωργιάδη αν υπάρχει κάποια διαφορά ανάμεσα στην τοιχογραφία και στην σημερινή τεχνική αγιογραφίας στον καμβά και εκείνος απάντησε:

«Ουσιαστικά το αισθητικό αποτέλεσμα είναι ακριβώς το ίδιο και μόνο ένα έμπειρο μάτι μπορεί να καταλάβει την διαφορά».

O Παναγιώτης Θεοφιλάκος και οι συνεργάτες του σίγουρα επιτελούν ένα λειτούργημα, από το οποίο εξαρτάται η θρησκευτική και πολιτιστική μας κληρονομιά.

Μέσω της τέχνης τους διατηρείται μία παλιά μορφή τέχνης, που καθόρισε την αξία της Ορθοδοξίας στις ζωές μας αλλά και στον πολιτισμό μας.