«Bucha»: Μια ταινία για τη φρίκη του πολέμου στην Ουκρανία – Ο κινηματογράφος ως «όπλο αλήθειας»

Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στα Αγγλικά

Οι ιστορίες από το πεδίο της μάχης συχνά «περνούν» μέσα από τον φακό των στρατιωτών, αλλά στην Ουκρανία, οι πραγματικοί ήρωες του πολέμου είναι οι πολίτες που έχουν βρεθεί σε αδιανόητες συνθήκες.

Η ταινία “Bucha”, που περιγράφεται ως η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία που γυρίστηκε στην Ουκρανία μετά τη ρωσική εισβολή, ζωντανεύει αυτές τις ανείπωτες ιστορίες.

Μετά την πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βαρσοβίας και την προβολή της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες, η ταινία έχει κερδίσει ιδιαίτερα θετικές κριτικές. Ακολουθεί την πραγματική ιστορία του Konstantin Gudauskas, ενός πολίτη του Καζακστάν, ο οποίος έσωσε περισσότερους από 200 ανθρώπους από τα κατεχόμενα εδάφη την άνοιξη του 2022.

Καθώς ο πόλεμος συνεχίζει να καταστρέφει τη χώρα, το «Bucha» παραμένει μια κρίσιμη υπενθύμιση. Η Sasha Vakulina του Euronews μίλησε με τον Oleksandr Shchur, παραγωγό και σεναριογράφο της ταινίας, και τον Vasyl Kushmuns, αντιπρόεδρο του Promote Ukraine, για τη σημασία της κοινοποίησης αυτών των ιστοριών και για το πώς ο κινηματογράφος μπορεί να αποτελέσει «όπλο για την αλήθεια».

Euronews: Μιλήστε μας για την ταινία.

Shchur:Το “Bucha” είναι μια ταινία μεγάλου μήκους που βασίζεται στην αληθινή ιστορία του Konstantin Gudauskas, ενός πολίτη του Καζακστάν, ο οποίος έσωσε περισσότερους από 200 ανθρώπους από το Bucha και άλλα κατεχόμενα εδάφη την άνοιξη του 2022. Στόχος μας ήταν να δείξουμε τι πραγματικά συνέβη εκείνη την περίοδο. Όλοι οι Ουκρανοί χαρακτήρες της ταινίας είναι πραγματικοί και οι ιστορίες τους είναι αυθεντικές. Ως σεναριογράφος, συναντήθηκα προσωπικά μαζί τους, άκουσα τις εμπειρίες τους και προσπάθησα να μεταφέρω την πραγματικότητα των όσων συνέβησαν στην Ουκρανία.

Είναι δίκαιο να πούμε ότι αυτή ήταν η πιο δύσκολη δουλειά που κάνατε ποτέ;

Shchur: Ναι, ήταν. Πριν από αυτό, ήμουν συγγραφέας κωμωδιών. Συνεργάστηκα με τον Volodymyr Zelenskyy για 15 χρόνια, όταν ήταν ακόμη ηθοποιός, γράφοντας κωμωδίες. Αλλά όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, έγινα εθελοντής και ήθελα να χρησιμοποιήσω τις ικανότητές μου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο – μέσω των γυρισμάτων και της κινηματογράφησης. Όταν άκουσα για πρώτη φορά αυτή την ιστορία στις ειδήσεις, ήξερα ότι θα είχε απήχηση σε όλους σε όλο τον κόσμο. Είναι ενδιαφέρον γιατί, ενώ είναι αναμενόμενο οι Ουκρανοί να σώζουν Ουκρανούς, εδώ έχουμε έναν πολίτη του Καζακστάν – έναν Λιθουανό Εβραίο – ο οποίος επέλεξε να μείνει στην Ουκρανία, να ρισκάρει τη ζωή του και να σώσει άλλους. Είναι ένα ισχυρό μήνυμα ότι κανείς δεν μπορεί να μείνει στην άκρη όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με τέτοιο κακό.

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι πολεμικές ταινίες θα πρέπει να περιμένουν μέχρι μετά τη σύγκρουση, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα κατάλληλου προβληματισμού. Ο πόλεμος αυτός συνεχίζεται, με σφοδρές μάχες να εξακολουθούν να λαμβάνουν χώρα σε τμήματα της Ουκρανίας. Τι θα λέγατε σε όσους πιστεύουν ότι είναι πολύ νωρίς;

Shchur: Πρώτον, υπάρχουν αρκετά ισχυρά παραδείγματα ταινιών που γυρίστηκαν σε καιρό πολέμου. Για παράδειγμα, ο Μεγάλος δικτάτορας του Τσάρλι Τσάπλιν κυκλοφόρησε το 1940 ενώ το Λονδίνο βομβαρδιζόταν από τους Ναζί. Η Καζαμπλάνκα βγήκε το 1942, καθώς ο πόλεμος συνεχιζόταν. Πιο πρόσφατα, η ταινία The Hurt Locker της Kathryn Bigelow, μια βραβευμένη με Όσκαρ ταινία για τον πόλεμο στο Ιράκ, γυρίστηκε ενώ η σύγκρουση βρισκόταν ακόμη σε εξέλιξη.

Υπάρχει όμως και ένας άλλος σημαντικός λόγος για να δράσουμε τώρα. Γνωρίζουμε ότι η Ρωσία ξοδεύει δισεκατομμύρια ρούβλια σε προπαγανδιστικές ταινίες, συχνά στα αγγλικά, για να διαδώσει την αφήγησή της σε όλο τον κόσμο. Αν δεν πούμε τις αληθινές μας ιστορίες, κάποιοι άνθρωποι μπορεί να πιστέψουν τις αφηγήσεις που προωθεί η Ρωσία. Αν και πιστεύω ότι πολλές σπουδαίες ταινίες θα γυριστούν σε 10 ή 20 χρόνια, κάποιος πρέπει να είναι ο πρώτος που θα πει την αλήθεια τώρα.

Λοιπόν, αυτό είναι ενδιαφέρον γιατί αυτό ακριβώς ήθελα να σας ρωτήσω για να δώσετε συνέχεια – όταν αποκαλύφθηκαν οι φρικαλεότητες της Μπούχα, η Ρωσία ισχυρίστηκε ότι όλα ήταν σκηνοθετημένα, αποκαλώντας τα ουκρανική προπαγάνδα. Πώς χρησιμοποιείτε αυτή την ταινία ως όπλο για να αντιμετωπίσετε αυτή την αφήγηση και να δείξετε την αλήθεια για το τι έζησαν οι άνθρωποι;

Shchur: Έχετε πολύ δίκιο. Για παράδειγμα, δείξαμε το τρέιλερ σε έναν μεγάλο παραγωγό του Χόλιγουντ από μια μεγάλη εταιρεία. Μας είπε ότι δεν θα έπαιρναν την ταινία στην πλατφόρμα ροής τους επειδή δεν γνώριζαν την πραγματική πραγματικότητα – ίσως ήταν ουκρανική προπαγάνδα, όπως ισχυρίζεται η Ρωσία.

Αλλά στην ταινία μας περιλαμβάνουμε πολύ, πολύ μεγάλους τίτλους τέλους που δείχνουν τα πραγματικά ονόματα, τις φωτογραφίες και τις ιστορίες όλων των ουκρανικών χαρακτήρων. Έχουμε επίσης φτιάξει ένα ντοκιμαντέρ για τα γυρίσματα της ταινίας, ώστε όποιος θέλει περισσότερες πληροφορίες να μπορεί να τις βρει. Παρόλα αυτά, για όσους δεν θέλουν να πιστέψουν, κανένα στοιχείο δεν θα τους αλλάξει γνώμη.

Πάρτε την περίπτωση του Μαλαισιανού Boeing που καταρρίφθηκε από τη Ρωσία πριν από δέκα και πλέον χρόνια. Παρά τα τεράστια έγγραφα των αποδείξεων που παρουσιάστηκαν στο δικαστήριο της Ολλανδίας, η Ρωσία συνεχίζει να ισχυρίζεται ότι είναι ψευδείς και ότι η Ουκρανία έκρυψε το αεροπλάνο. Ως εκ τούτου, όσοι δεν θέλουν να αποδεχτούν την αλήθεια θα βρίσκουν πάντα τρόπους να την αρνούνται.

Η ταινία σας προβλήθηκε πρόσφατα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πώς ήταν η αντίδραση εκεί;

Kushmuns: Η ιστορία άγγιξε βαθιά τους πάντες. Οι άνθρωποι με πλησίασαν μετά, λέγοντας ότι κάναμε σπουδαία δουλειά. Οι Ρώσοι ανταγωνιστές στην ταινία δεν απεικονίζονται ως “ηλίθιοι Ρώσοι”, αλλά ως μορφωμένα άτομα με βαθιά πολιτισμική γνώση που εξακολουθούν να βρίσκονται στο πλευρό του κακού. Δείχνει ότι το να στέκεσαι απέναντι στο κακό ξεπερνά την εθνικότητα ή την καταγωγή – έχει να κάνει με την ανθρωπιά.

Η Pina Picierno, αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, επαίνεσε την ταινία, λέγοντας ότι θα πρέπει να προβληθεί σε κάθε κράτος μέλος της ΕΕ. Είπε μάλιστα ότι θα την προωθήσει στην Ιταλία και θα πείσει και άλλους βουλευτές να κάνουν το ίδιο. Αυτό δεν έχει να κάνει με το να πείσουμε τους ανθρώπους να υιοθετήσουν τις απόψεις μας – έχει να κάνει με το να δείξουμε τα γεγονότα, την αλήθεια του τι συνέβη. Αν έχετε έστω και λίγη ανθρωπιά στην καρδιά σας, αυτή η ιστορία θα σας συγκινήσει.

Μια ιδιαίτερα δυνατή σκηνή της ταινίας περιλαμβάνει μια κοπέλα που δραπετεύει από ένα στρατόπεδο βασανιστηρίων πατώντας πάνω στο σώμα ενός άνδρα που θυσίασε τη ζωή του για να την προστατεύσει από το βιασμό. Είναι μια στιγμή που δεν μπορείτε να αγνοήσετε.

Σκοπεύετε να προβάλετε την ταινία αυτή και στο ευρύτερο ευρωπαϊκό κοινό και κοινό εκτός από το ΕΚ;

Shchur: Ναι, φυσικά. Έχουμε ήδη ξεκινήσει τη διανομή μας. Είχαμε επίσημη παγκόσμια πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βαρσοβίας τον Οκτώβριο, όπου λάβαμε το βραβείο της δεύτερης θέσης από 57 ταινίες. Και έχουμε ήδη διανομή στον Καναδά από την 1η Δεκεμβρίου. Και βρισκόμαστε σε διαπραγματεύσεις για να προβάλλουμε την ταινία όσο το δυνατόν ευρύτερα. Έχουμε ήδη συμφωνήσει με την Πορτογαλία και την Πολωνία. Και φυσικά, θέλουμε να έχουμε όχι μόνο ευρωπαϊκή διανομή, αλλά και στην Αμερική ή τη Λατινική Αμερική και την Ασία.

Τέλος, μια ερώτηση και για τους δυο σας. Παραδοσιακά, για τους θεατές σε χώρες που δεν βρίσκονται σε πόλεμο, οι πολεμικές ταινίες επικεντρώνονται στους στρατιώτες και στις γραμμές του μετώπου. Τώρα η ταινία σας, όμως, επικεντρώνεται σε πολίτες που, εν μέσω της σύγκρουσης, έγιναν ήρωες σώζοντας άλλους, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν στρατιωτικοί. Πόσο σημαντικό είναι να δείξετε αυτή την πτυχή του πολέμου; Είναι σαφές ότι ο πόλεμος δεν διεξάγεται μόνο στις γραμμές του μετώπου, αλλά ότι αγγίζει κάθε πολίτη, ειδικά σε μια μεγάλη χώρα όπως η Ουκρανία.

Shchur: Ναι, συμφωνώ. Αυτή η ταινία δείχνει ότι όλοι οι Ουκρανοί πολίτες δεν φαντάζονταν ποτέ ότι ο πόλεμος θα έφτανε στα σπίτια τους. Αναδεικνύει επίσης την ιδέα ότι κανείς δεν μπορεί να αισθάνεται πραγματικά ασφαλής όταν υπάρχει ένας δικτάτορας ή ένα καθεστώς με ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι μια τέτοια κατάσταση δεν θα τους επηρεάσει ποτέ, αλλά μερικές φορές μια κατάσταση σε χτυπάει τόσο γρήγορα που δεν μπορείς να κάνεις τίποτα.

Kushmuns: Για μένα, για άλλη μια φορά είναι σημαντικό να σημειώσω ότι αυτή είναι μια ταινία για τους ανθρώπους και τις επιλογές που κάνουμε. Οι ζωές μας δεν είναι απλά μαύρες ή άσπρες – μοιάζουν περισσότερο με σκακιέρα, και οι ζωές μας εξαρτώνται από τις επιλογές και τα βήματα που κάνουμε. Η ταινία απεικονίζει δύσκολες αποφάσεις, όπως όταν ο ήρωας έρχεται αντιμέτωπος με μια στιγμή ηθικής σύγκρουσης. Κάποια στιγμή, άνθρωποι σταματούν το αυτοκίνητό του, παρακαλώντας τον να τους πάρει, αλλά αυτός είναι ήδη γεμάτος. Τον ικετεύουν να τους στριμώξει, αλλά εκείνος καταλαβαίνει ότι αν τους πάρει θα διακινδυνεύσει τη ζωή όλων, οπότε τους αρνείται. Είναι μια απίστευτα δύσκολη ανθρώπινη επιλογή γι’ αυτόν.

Για τον ήρωα, έδειξε πρόοδο στην προσωπική του εξέλιξη. Όταν δέχεται για πρώτη φορά ένα αίτημα για βοήθεια, αρνείται. Αλλά καθώς η ταινία εξελίσσεται, γίνεται όλο και πιο γενναίος. Όπως του λέει ένα μικρό κορίτσι, οι γενναίοι άνθρωποι φοβούνται επίσης, αλλά η διαφορά είναι ότι οι γενναίοι άνθρωποι συνεχίζουν να προχωρούν μπροστά. Αυτή η στιγμή τον παρακινεί να συνεχίσει το ταξίδι του. Μέχρι το τέλος της ιστορίας, είναι πρόθυμος να φάει μια σφαίρα για την αλήθεια. Λέει ευθέως στους Ρώσους στρατιώτες: “Αυτή δεν είναι η γη σας και δεν θα αποφασίσετε εσείς τι θα συμβεί εδώ”.