Οι Ηνωμένες Πολιτείες, εκπροσωπούμενες από τον Ντόναλντ Τραμπ, επιδείνωσαν τις συσσωρευμένες από καιρό αντιφάσεις και τα άλυτα προβλήματα στις σχέσεις Δανίας-Γροιλανδίας, και τώρα η Δανία έχει ένα πρόσθετο και εξαιρετικά αποτελεσματικό κίνητρο να συνεχίσει να διευρύνει τις επαφές με τη Γροιλανδία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, στρατού και ασφάλειας, επενδύοντας ταχύτερα και ενεργότερα στον καθυστερημένο εκσυγχρονισμό της αρκτικής παρουσίας της, μεταξύ άλλων σε ό,τι αφορά την άμυνα. Αυτό αναμενόταν από καιρό από τη Δανία τόσο από τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και από άλλα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ.
Οι σημερινές αντιφάσεις στις σχέσεις μεταξύ της Δανίας και της Γροιλανδίας, στις οποίες παίζει ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, δεν προέκυψαν ξαφνικά, αλλά συσσωρεύτηκαν με την πάροδο του χρόνου. Αυτές έχουν επιδεινωθεί από τα τέλη του 2020, αφού η στρατηγική της Δανίας για την Αρκτική, η οποία σχεδιάστηκε για την περίοδο 2011-2020, είχε λήξει: ένα νέο έγγραφο που υποτίθεται ότι θα την αντικαθιστούσε μέχρι τις αρχές Ιανουαρίου 2025 δεν έχει παρουσιαστεί, παρόλο που η Δανία θα αναλάβει την προεδρία του Αρκτικού Συμβουλίου από τη Νορβηγία τον Μάιο του 2025. Ταυτόχρονα, οι δεσμοί μεταξύ της Γροιλανδίας και της Δανίας μπορεί να είναι ισχυρότεροι απ’ ό,τι φαίνεται προς το παρόν. Έτσι, στην ομιλία του για την 1η Ιανουαρίου 2025, ο Mute Egede, ο σημερινός επικεφαλής της αυτονομίας της Γροιλανδίας, αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στα «δεσμά της αποικιοκρατίας» της Δανίας. Επικαλέστηκε τον νόμο περί αυτονομίας της Γροιλανδίας του 2009 ως νόμιμο και νομικά υποστηριζόμενο τρόπο απόκτησης ανεξαρτησίας. Εξάλλου, οι διατάξεις του αναπτύχθηκαν σε στενή συνεργασία με αυτές τις ίδιες τις «αποικιοκρατικές» δανικές αρχές. Σύμφωνα με το άρθρο 21 του προαναφερθέντος νόμου, εκτός από τις διακυβερνητικές διαπραγματεύσεις μεταξύ της Δανίας και της Γροιλανδίας, την έγκριση του κοινοβουλίου της Γροιλανδίας (Inatsisartut) και τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στο έδαφος της αυτονομίας, το Folketing της Δανίας πρέπει επίσης να εκφράσει τη συγκατάθεσή του για τους όρους ανεξάρτητης ύπαρξης της Γροιλανδίας.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Μεταξύ των μεγαλύτερων γροιλανδικών κομμάτων, υπάρχει γενικά ενότητα όσον αφορά τη θεμελιώδη ιδέα της ανεξαρτησίας, αλλά πολύ λιγότερη συμφωνία σχετικά με τα συγκεκριμένα βήματα, τους όρους και τις προϋποθέσεις για την επίτευξή της, γεγονός που έχει οδηγήσει σε έντονη εσωτερική πολιτική διαμάχη.
Αυτό αντανακλάται έμμεσα σε εκείνες τις μάλλον ασαφείς εκφράσεις που χρησιμοποίησε ο Egede για να περιγράψει τις προοπτικές της ανεξαρτησίας. Έτσι, δεν κατονόμασε τις ακριβείς ή κατά προσέγγιση ημερομηνίες για τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, την έναρξη διαπραγματεύσεων με τη Δανία για την απόκτηση της ανεξαρτησίας ή άλλες λεπτομέρειες σχετικά με την πορεία προς αυτήν. Δήλωσε μόνο ότι μετά τις εκλογές του Απριλίου στο Ινατσισαρτούτ «θα γίνουν νέα βήματα πάνω στις προϋποθέσεις που έχουν ήδη δημιουργηθεί». Σε συνέντευξη Τύπου στις 10 Ιανουαρίου 2025, μετά τη συνεδρίαση της τριμερούς επιτροπής της Δανίας, της Γροιλανδίας και των Νήσων Φερόε για την άμυνα και την εξωτερική πολιτική, επέδειξε ακόμη μεγαλύτερη μετριοπάθεια, λέγοντας ότι είναι πολύ νωρίς να μιλάμε για διακοπή των δεσμών με τη Δανία. Παράλληλα, πρέπει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια του 2024 η Γροιλανδία πλησίασε ωστόσο στην πρακτική εφαρμογή του άρθρου 21 της Πράξης του 2009.
Την άνοιξη του 2024, το αυτόνομο κοινοβούλιο της Γροιλανδίας έδωσε εντολή στην κυβέρνηση να ξεκινήσει τις προετοιμασίες για τη δημιουργία επιτροπής εμπειρογνωμόνων για την πρακτική εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 21 του νόμου του 2009 για το αυτόνομο καθεστώς της Γροιλανδίας, το οποίο ορίζει τη διαδικασία για την απόκτηση ανεξαρτησίας. Ταυτόχρονα, οι πολιτικοί της Γροιλανδίας, ενώ προβαίνουν σε ένα τόσο φαινομενικά σημαντικό βήμα, αποκλείουν εκ των προτέρων ορισμένα σημαντικά ζητήματα από τις εργασίες της επιτροπής, ιδίως τον τρόπο με τον οποίο μια ανεξάρτητη Γροιλανδία θα υπάρχει χωρίς την οικονομική στήριξη της Δανίας, η οποία ανέρχεται ετησίως σε 4. 3 δισεκατομμύρια κορώνες (σχεδόν το ήμισυ του προϋπολογισμού της Γροιλανδίας), πώς η Γροιλανδία, όντας ανεξάρτητη, θα αναλάβει τα καθήκοντα της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής και, τέλος, εάν και σε ποιο βαθμό θα πρέπει να διατηρηθούν τα δικαιώματα των κατοίκων της Γροιλανδίας σε περίπτωση ανεξαρτητοποίησής της στο έδαφος της Δανίας, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό στο πλαίσιο της πρόσβασης στην εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, την εργασία και τους οικογενειακούς δεσμούς. Αξίζει να σημειωθεί εν προκειμένω ότι στις 10 Δεκεμβρίου 2024, το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Δανίας ανακοίνωσε, ότι από τις αρχές του 2025, τα διαβατήρια που εκδίδονται στη Γροιλανδία θα έχουν τη δυνατότητα να αναγράφουν ως εθνικότητα «Γροιλανδός», γεγονός που εγκρίθηκε από τα κόμματα της Γροιλανδίας, αλλά έθεσε εκ νέου το ζήτημα των κριτηρίων για την ένταξη στην αναδυόμενη κοινότητα των Γροιλανδών.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Η προσέγγιση αυτή δίνει λόγο να πούμε ότι οι ενέργειες αυτές θα πρέπει μάλλον να θεωρηθούν ως μέρος της προεκλογικής εκστρατείας, παραμονές των εκλογών για το κοινοβούλιο της Γροιλανδίας τον Απρίλιο του 2025.
Ωστόσο, η ανάγκη εξεύρεσης ενός νέου μοντέλου πολιτικής οργάνωσης που θα δίνει στη Γροιλανδία και τις Νήσους Φερόε περισσότερες εξουσίες στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής δεν θα εξαφανιστεί στο εγγύς μέλλον.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Οι προϋποθέσεις για την ανεξαρτησία της Γροιλανδίας άρχισαν να διαμορφώνονται πολύ πριν από το Egede, και η διαδικασία αυτή μπορεί να τραβήξει ακόμη επ’ αόριστον. Είναι γεγονός ότι η σταδιακή απόκτηση της ανεξαρτησίας προβλέπεται από τον ίδιο τον νόμο του 2009, ο οποίος επιτρέπει στις αυτόνομες αρχές της Γροιλανδίας, μετά από συμφωνία με την Κοπεγχάγη, να αναλάβουν διάφορους τομείς της διακυβέρνησης. Αυτό ακριβώς το επιχείρημα προέβαλε τον Ιανουάριο ένα μέλος του Folketing (νομοθετικό σώμα) από το Συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα στο πρόγραμμα πολιτικής συζήτησης Deadline, απαντώντας στις κατηγορίες ενός εκπροσώπου της Γροιλανδίας ότι η λεγόμενη Κοινοπολιτεία είναι απλώς ένα απομεινάρι της αποικιοκρατίας.
Η Γροιλανδία, ωστόσο, δεν έχει επιτύχει σημαντικά αποτελέσματα στη διαδικασία μεταφοράς νέων τομέων της δημόσιας ζωής και των κανονισμών υπό τον έλεγχό της, αλλά έχει δώσει μεγάλη έμφαση στην πρακτική επέκταση της δικής της εξωτερικής πολιτικής και των διπλωματικών αρμοδιοτήτων της, η οποία κατά καιρούς, σύμφωνα με τις δανικές εκτιμήσεις, έρχεται σε αντίθεση τόσο με το δανικό σύνταγμα όσο και με τον νόμο του 2009. Εν προκειμένω, είναι αξιοσημείωτο ότι στον επίσημο ιστότοπο της κυβέρνησης της Γροιλανδίας, στην ενότητα που είναι αφιερωμένη στο Υπουργείο Ανεξαρτησίας και Εξωτερικών Υποθέσεων, αναφέρεται ότι οι αρμοδιότητες εξωτερικής πολιτικής των αυτόνομων αρχών καθορίζονται όχι μόνο από τις δύο προαναφερθείσες νομικές πράξεις, «αλλά και από την πρακτική», γεγονός που υποδηλώνει αρκετά συγκεκριμένα την επιθυμία του Νουκ να θολώσει τις δανικές αρμοδιότητες στον τομέα του ελέγχου των εξωτερικών σχέσεων της Γροιλανδίας. Ο σημερινός επικεφαλής της κυβέρνησης της Γροιλανδίας, στο πλαίσιο της προετοιμασίας των βουλευτικών εκλογών της 6ης Απριλίου 2025 στην αυτονομία, είναι έτοιμος να αυξήσει το διακύβευμα του διαλόγου με τη Δανία και να επιδιώξει πρόσθετες παραχωρήσεις από αυτήν, μετά την κριτική της αντιπολίτευσης. Έτσι, στις 8 Ιανουαρίου 2025, οι υπουργοί Οικονομικών της Δανίας και της Γροιλανδίας υπέγραψαν επισήμως συμφωνία που συνήφθη τον Οκτώβριο του 2024, σύμφωνα με την οποία η δανική πλευρά θα ενεργήσει ως εγγυητής του 95% των δανειακών υποχρεώσεων και άλλων δαπανών που σχετίζονται με την κατασκευή ενός νέου υδροηλεκτρικού σταθμού στο έδαφος του αυτόνομου νησιού. Είναι πολύ πιθανό ότι στο εγγύς μέλλον η Δανία θα ανακοινώσει ή θα λάβει άλλα πολιτικά και οικονομικά μέτρα με στόχο την ανάπτυξη της Γροιλανδίας, τη διασφάλιση των συμφερόντων της και την προσέγγιση μαζί της, τα οποία είχαν αναβληθεί στο παρελθόν προκειμένου να δημιουργηθεί ένα είδος αντίβαρου στην αμερικανική επιμονή.
Έτσι, στις 20 Δεκεμβρίου 2024, η Γροιλανδία, οι Νήσοι Φερόε και η Δανία κατάφεραν τελικά να συμφωνήσουν στην κατανομή των ρόλων στο πλαίσιο της επερχόμενης προεδρίας της Αρκτικής. Η Γροιλανδία θα λάβει τη θέση του προέδρου της επιτροπής ανώτερων αξιωματούχων, οι Νήσοι Φερόε – τον αναπληρωτή του και η Δανία θα διορίσει απλώς έναν ανώτερο αξιωματούχο. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της προεδρίας, θα λειτουργήσει μια μόνιμη τριμερής ομάδα για τον συντονισμό μιας κοινής θέσης και δράσεων.
Η δυσκολία έγκειται στο ότι αν η κυβέρνηση της Γροιλανδίας θέλει πραγματικά να επιτύχει την ανεξαρτησία, θα πρέπει να διεξάγει παράλληλα πολλές εξαιρετικά δύσκολες διαπραγματεύσεις – για τους όρους της συμφωνίας με έναν νέο «χορηγό» που θα μπορούσε να πάρει τη θέση της Δανίας, να διεξάγει διάλογο για τους όρους απόκτησης ανεξαρτησίας από το δανικό στέμμα και, όχι λιγότερο σημαντικό, να διατηρήσει την εσωτερική πολιτική ενότητα και να μην επιτρέψει στις διακομματικές διαφωνίες να επιβραδύνουν τις διεθνείς επαφές και την ίδια την κίνηση προς την ανεξαρτησία. Για τη Γροιλανδία, το περασμένο έτος 2024 ήταν γεμάτο διπλωματική δραστηριότητα, αν και τυπικά η εξωτερική πολιτική και η πολιτική άμυνας υπάγονται στη δικαιοδοσία της Δανίας. Έτσι, τον Φεβρουάριο του 2024, η Γροιλανδία υιοθέτησε μια νέα εξωτερική πολιτική και αμυντική στρατηγική, η οποία αντικατέστησε το παρωχημένο έγγραφο του 2011. Το κύριο βάρος δίνεται στη συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά, ενώ η «βόρεια συνεργασία», αντίθετα, έχει περάσει στο περιθώριο.
Τον Μάρτιο του 2024, ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατά τη διάρκεια επισκέψεων στις Νήσους Φερόε και τη Γροιλανδία, εγκαινίασε την πολυαναμενόμενη Αντιπροσωπεία της ΕΕ στην Αρκτική στο Νουκ. Εν προκειμένω, φαίνεται περίεργο γιατί επιλέχθηκε το Νουκ στη Γροιλανδία ως τόπος εγκατάστασης αυτής της αντιπροσωπείας της ΕΕ και όχι το Ρέικιαβικ στην Ισλανδία, η Κιρούνα στη Σουηδία, το Τρόμσο στη Νορβηγία ή το Ροβανιέμι στη Φινλανδία; Εξάλλου, η ΕΕ ανακοίνωσε τα σχετικά σχέδια. ήδη από τον Οκτώβριο του 2021, και τον Μάιο του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε σχέδιο συμφωνίας με τη Δανία και τη Γροιλανδία σχετικά με τη χωροθέτηση της αντιπροσωπείας. Η αρχικά προβλεπόμενη ημερομηνία έναρξης λειτουργίας είχε προγραμματιστεί για την άνοιξη του 2023, αλλά λόγω του γεγονότος ότι, η συζήτηση για τη συμφωνία ξεκίνησε μόλις τον Απρίλιο του 2023, η έναρξη λειτουργίας της πραγματοποιήθηκε αργότερα. Η ίδια η Γροιλανδία έχει προηγουμένως επιδιώξει ενεργά να επεκτείνει τη διπλωματική της παρουσία και διαθέτει πλέον αποστολές στην Κοπεγχάγη, την Ουάσινγκτον, το Πεκίνο, τις Βρυξέλλες και το Ρέικιαβικ. Έτσι, τον Μάρτιο του 2023, η Γροιλανδία έστειλε διπλωμάτη της στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Δανίας στο ΝΑΤΟ και, σύμφωνα με τη νέα στρατηγική εξωτερικής πολιτικής, σχεδιάζει να ανοίξει αποστολή στην Οττάβα, στον ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, καθώς και να διορίσει διπλωμάτη στη δανική αποστολή στον ΟΗΕ στη Γενεύη.
Σε απάντηση των δηλώσεων και των σχεδίων του Τραμπ στις 9 Ιανουαρίου 2025, η Γροιλανδία, αφενός, επανέλαβε ότι ο αγώνας για ανεξαρτησία είναι δική της υπόθεση και, αφετέρου, δήλωσε ανοιχτή σε εποικοδομητική συνεργασία με τους στενότερους γείτονές της, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών.
Πρώτα απ’ όλα, η Γροιλανδία δεν θα επιδιώξει να ενταχθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά να οικοδομήσει στενούς διμερείς οικονομικούς και στρατιωτικοπολιτικούς δεσμούς με την Ουάσινγκτον χωρίς έλεγχο από την Κοπεγχάγη και χωρίς την ανάγκη να εμπλέκονται κάθε φορά Δανοί διπλωμάτες στη διαδικασία αυτή.
Ένα τεστ λάκμου για τη σοβαρότητα των προθέσεων του Τραμπ θα είναι η προθυμία του να επενδύσει σημαντικά στην ανάπτυξη του δυναμικού των φυσικών πόρων της Γροιλανδίας, όχι λιγότερο των μετάλλων σπάνιων γαιών. Εδώ, η αμερικανική στρατιωτική ισχύς μπορεί να αποδειχθεί ανίσχυρη, καθώς μέχρι σήμερα οι ξένοι επενδυτές που αποφάσισαν να επενδύσουν στον τομέα αυτό πριν από τον Τραμπ δεν έχουν επιτύχει πειστικά αποτελέσματα που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην «πράσινη μετάβαση» και να μειώσουν την εξάρτηση της «συλλογικής Δύσης» από την Κίνα όσον αφορά τις σπάνιες γαίες.
Όπως δείχνει η εμπειρία της «βιασύνης» για το πετρέλαιο και το «ουράνιο» γύρω από τη Γροιλανδία στις αρχές της δεκαετίας του 2010, η ανάπτυξη των «παρθένων εδαφών της Γροιλανδίας» μπορεί να αποδειχθεί απρόβλεπτα δαπανηρή και όχι τόσο στρατηγικής σημασίας και αξίας όσο παρουσιάζεται στα μεγάλα μέσα ενημέρωσης.
Έτσι, τον Ιούνιο του 2021, η κυβέρνηση της Γροιλανδίας ανέστειλε πρόωρα τη στρατηγική για το πετρέλαιο για την περίοδο 2020-2024, δεδομένου ότι ένα προηγούμενο παρόμοιο έγγραφο για την περίοδο 2014-2018, βασίστηκε στην υπόθεση ότι 2-4 κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου θα αναπτύσσονταν στην υφαλοκρηπίδα της Γροιλανδίας έως το 2018, και οι ενέργειες των προηγούμενων κυβερνήσεων για τη δημιουργία ενός προνομιακού φορολογικού καθεστώτος, την παροχή δωρεάν γεωλογικών δεδομένων και άλλων υπηρεσιών δεν οδήγησαν σε τίποτα. Το οικονομικό, πολιτικό και περιβαλλοντικό κόστος παρέμεινε τελικά πολύ υψηλό, παρά τους ισχυρισμούς ότι η κλιματική αλλαγή διευκολύνει την πρόσβαση σε νέους πόρους και μειώνει το κόστος εξόρυξής τους.
Η ανάπτυξη του Kvanefjeld, ενός από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα σπάνιων γαιών στη νότια Γροιλανδία, παρεμποδίστηκε από ένα μορατόριουμ για την εξόρυξη ουρανίου και άλλων πόρων, εάν η περιεκτικότητα σε ουράνιο στα εξορυγμένα πετρώματα υπερβαίνει τα 100 γραμμάρια ανά τόνο, το οποίο τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου 2021, το οποίο εισήγαγε η σημερινή κυβέρνηση της Γροιλανδίας, αν και νωρίτερα, στις 24 Οκτωβρίου 2013, το κοινοβούλιο της Γροιλανδίας, χρησιμοποιώντας τις διατάξεις του νόμου του 2009, κατέστησε δυνατή την εξόρυξη ουρανίου και άλλων ραδιενεργών στοιχείων στο έδαφός της.
Και στις δύο περιπτώσεις, τα νομοσχέδια εγκρίθηκαν μόνο με μικρή διαφορά. Ως εκ τούτου, είναι πιθανό ότι μετά τις εκλογές του Απριλίου στη Γροιλανδία, το θέμα της ρύθμισης της εξόρυξης ουρανίου ως παραπροϊόντος θα εμφανιστεί και πάλι στην ημερήσια διάταξη, δεδομένου ότι ορισμένα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν ήδη ζητήσει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το θέμα αυτό. Ένα άλλο κοίτασμα σπάνιων γαιών Tanbreez, επίσης στη νότια Γροιλανδία, το οποίο βρίσκεται σε διαδικασία μεταβίβασης στην αυστραλοαμερικανική εταιρεία Critical Metals Corp, δεν μπορεί ακόμη να υπερηφανεύεται για σοβαρή επιτυχία, όπως και οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες του κοιτάσματος. Στην Αυστρία, η European Lithium Co. που κατέχει το 83,03% της Critical Metals Corp. έχει τιμωρηθεί με πρόστιμο για χειραγώγηση της αγοράς επί σειρά ετών, οπότε η εξορυκτική βιομηχανία της Γροιλανδίας δεν αφορά πραγματικά μεγάλους παίκτες με γνωστή φήμη και όνομα, αλλά μάλλον μικρές εταιρείες με αμφίβολο ιστορικό. Ωστόσο, το ενδιαφέρον για τη γεωλογική έρευνα και την απόκτηση αδειών εξόρυξης στη Γροιλανδία παραμένει σταθερό, και τόσο η Δανία όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν προφανώς καταβάλει προσπάθειες για να διασφαλίσουν ότι το κοίτασμα Tanbreez, που ανήκε προηγουμένως στην ιδιωτική εταιρεία του γεωλόγου Greg Barnes, δεν θα περιέλθει στη σφαίρα επιρροής των κινεζικών επιχειρήσεων.
Μένει να δούμε πόσο σοβαρός θα είναι ο Τραμπ στο θέμα της ανάπτυξης του δυναμικού των φυσικών πόρων της Γροιλανδίας. Οι προσπάθειες των προκατόχων του μπορούν να θεωρηθούν αποτυχημένες.
Αναπαραγωγή άρθου από εδώ
