Η αναγνώριση της διαφορετικότητάς μας ως μεγάλης δύναμης της ύπαρξής μας επιτρέπει να εξετάσουμε μη ανταγωνιστικές ευκαιρίες ανάπτυξης αναζωπυρώνοντας την ενσυναίσθηση και την αλληλεγγύη στις σχέσεις μας. Διαθέτουμε τα μέσα για να προσφέρουμε σε όλη την ανθρωπότητα μια ποιότητα ζωής απαλλαγμένη από την ταπείνωση και την απόγνωση.
Τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι ο συνολικός ανθρώπινος πληθυσμός μας θα αριθμεί περίπου 8,2 δισεκατομμύρια ανθρώπους το 2024 (UN. 2024. Παγκόσμιες Προοπτικές Πληθυσμού 2024: Περίληψη των αποτελεσμάτων, Τμήμα Πληθυσμού, Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων, Ηνωμένα Έθνη, Νέα Υόρκη). Η ΤΠ υποδηλώνει επίσης ότι η παγκόσμια πληθυσμιακή αιχμή θα επιτευχθεί στα επόμενα εξήντα χρόνια, περίπου το 2084, με περίπου 10,3 δισεκατομμύρια ανθρώπους.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Η ανθρωπότητα, ωστόσο, δεν είναι ούτε ενιαία ούτε ομοιόμορφα συνδυασμένη, καθώς προχωράμε περισσότερο στη δεύτερη δεκαετία της τρίτης χιλιετίας της κοινής μας εποχής.
Ενώ εμείς, ως είδος-άνθρωπος, έχουμε εξελιχθεί και προσαρμοστεί ώστε να καταλαμβάνουμε ολόκληρο τον πλανήτη μας, η σύγχρονη γεωγραφική μας κατανομή στις κοινωνικά καθορισμένες πολιτικές και οικονομικές μας μονάδες αποκαλύπτει τη δύναμη της συλλογικής μας προόδου, αλλά και την άνιση κατανομή της προοδευτικής ανάπτυξης και τη διατήρηση των ανισοτήτων.
Στην πρόσφατη ανάλυσή του για τις προοπτικές του πληθυσμού μας, ο ΟΗΕ σημειώνει ότι η δημογραφική μας μετάβαση αντανακλά μια «ιστορική μετατόπιση προς τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και τις μικρότερες οικογένειες». Παρ’ όλα αυτά, οι χώρες και οι περιφέρειες βιώνουν μεταβλητούς ρυθμούς αύξησης και συρρίκνωσης του πληθυσμού.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ, η Αφρική φιλοξενεί σήμερα περίπου 1,52 δισεκατομμύρια ανθρώπους, αποτελώντας σχεδόν το 18% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ενώ το ποσοστό γονιμότητας σε ολόκληρη την Αφρική ήταν σχεδόν επτά παιδιά ανά γυναίκα το 1970, σήμερα εκτιμάται ότι είναι τέσσερα και προβλέπεται να μειωθεί σε λιγότερο από τρία το 2050. Θα μπορούσε να προσεγγίσει μόλις τα δύο μέχρι το τέλος του αιώνα.
Ενώ αναγνωρίζουμε τις πληθυσμιακές τροχιές που έχουμε μπροστά μας, είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικό να αναγνωρίσουμε τις τρέχουσες υλικές συνθήκες που αντιμετωπίζουν όσοι ζουν στην Αφρική.
Το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εθνικό εισόδημα σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης εκτιμήθηκε ότι ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 6.285 δολάρια, γεγονός που υποκρύπτει μια τεράστια ανισοκατανομή σε ολόκληρη την ήπειρο. Το μέσο εισόδημα στη Βόρεια Αφρική εκτιμάται σε 13.465 δολάρια, στην Κεντρική Αφρική σε 3.584 δολάρια, στη Δυτική Αφρική σε 5.232 δολάρια, στην Ανατολική Αφρική σε 3.218 δολάρια και στη Νότια Αφρική σε 14.513 δολάρια από το 2023 (UN. 2024. Παγκόσμιες Προοπτικές Πληθυσμού 2024: Περίληψη των αποτελεσμάτων, Τμήμα Πληθυσμού, Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων, Ηνωμένα Έθνη, Νέα Υόρκη). Ενώ τα στοιχεία αυτά παρέχουν μια πολύ χονδροειδή περιγραφή του ηπειρωτικού καταμερισμού εργασίας, οι ανισότητες εντός των χωρών συμβάλλουν επίσης στη διεύρυνση των ανισοτήτων.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Η δημογραφική πυραμίδα δείχνει ότι το 39% των Αφρικανών είναι ηλικίας κάτω των 14 ετών και μόνο το 4% είναι άνω των 64 ετών (UN. 2024). Αυτό αντανακλά το τεράστιο δυναμικό εργατικού δυναμικού που ζει σήμερα στην ήπειρο. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, «Κατά τις επόμενες τρεις δεκαετίες, η περιοχή θα βιώσει την ταχύτερη αύξηση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας από όλες τις περιοχές, με προβλεπόμενη καθαρή αύξηση 740 εκατομμυρίων ανθρώπων μέχρι το 2050. Έως και 12 εκατομμύρια νέοι θα εισέρχονται στην αγορά εργασίας σε ολόκληρη την περιοχή κάθε χρόνο κατά τις επόμενες δεκαετίες, ωστόσο μόνο περίπου 3 εκατομμύρια νέες επίσημες μισθωτές θέσεις εργασίας δημιουργούνται σήμερα κάθε χρόνο».
Οι Αφρικανίδες μπορούν να περιμένουν να ζήσουν μόλις 66 χρόνια και οι άνδρες, κατά μέσο όρο, πεθαίνουν στα 62 (ΟΗΕ. 2024). Έχω λοιπόν ίσως μόλις επτά χρόνια να περιμένω, αν δεν καταφέρουμε να μετασχηματίσουμε τις δομές και τα συστήματα που συμβάλλουν στην αναπαραγωγή της άνισης αλλά συνδυασμένης ανάπτυξης.
Με βάση αυτά τα αντικειμενικά δεδομένα, στρεφόμαστε προς την πρόταση εναλλακτικών αναπτυξιακών μονοπατιών που επιδιώκουν ρητά την αποκατάσταση των ανισοτήτων, ενώ παράλληλα μοιράζονται και διευρύνουν την ένταξη εντός των οικολογικά καθορισμένων πλανητικών ορίων.
Σύμφωνα με τον βιολόγο Joseph Veech, ο βιότοπος είναι μια ειδική για τα είδη έννοια που έχει μακρά ιστορία στη λογοτεχνία και μπορεί να ανιχνευθεί στα γραπτά του Λινναίου πριν από περίπου 250 χρόνια. Η σύγχρονη εκδοχή της έννοιας αναγνωρίζει ότι «η καθημερινή επιβίωση των ατόμων και η διατήρηση του πληθυσμού και του είδους επιτυγχάνεται στο βαθμό που πληρούνται οι απαραίτητες συνθήκες και οι πόροι του ενδιαιτήματος». Μια πιο δημοφιλής απόδοση του ενδιαιτήματος είναι αυτή που παρήγαγε το περιοδικό National Geographic, η οποία λέει απλώς ότι «ενδιαιτήματος είναι το μέρος όπου ένας οργανισμός δημιουργεί το σπίτι του».
Στη μακρά εξελικτική μας ιστορία ως είδος-όντα, φτάσαμε να καταλαμβάνουμε ολόκληρο τον πλανήτη μας και να εκτοξεύουμε ακόμη και τα τεχνουργήματά μας βαθιά στο σύμπαν. Η μαζική επέκταση αυτού που η ανθρωπότητα ορίζει ως σπίτι έχει προκύψει από επαναστατικούς μετασχηματισμούς στις έμφυτες ικανότητες, δυνατότητες και δεξιότητές μας να κατανοούμε το φυσικό μας περιβάλλον και να παράγουμε με την εργασία μας τα μέσα για τη διατήρηση και την αναπαραγωγή της ζωής.
Η επιταχυνόμενη ανάπτυξή μας βασίστηκε στα παγκόσμια κοινά αγαθά της γνώσης και μας έδωσε τη δυνατότητα να ευδοκιμήσουμε σε μια ποικιλία οικολογικών θέσεων. Αυτό αναμφίβολα βελτίωσε την εξελικτική μας επιτυχία και εκδηλώνεται στους τρόπους με τους οποίους έχουμε συλλογικά διαμορφώσει τους τόπους που καταλαμβάνουμε για να μας φιλοξενήσουν.
Όπως σημείωσε ο Ellis, μεταξύ άλλων, εκσυγχρονιστήκαμε από το κυνήγι και τη συλλογή μέχρι τον σημερινό τρόπο εκβιομηχάνισης, όπου και με τον οποίο υλοποιούνται τα μέσα για τη διατήρηση του πληθυσμού μας που ξεπερνά τα 8 δισεκατομμύρια ανθρώπους, αν και σε εξαιρετικά άνιση μορφή.
Ενώ η επιστημονική και τεχνολογική βάση των παγκόσμιων κοινών αγαθών της γνώσης έχει προχωρήσει σημαντικά, οι κοινωνικά καθορισμένες μορφές οργάνωσης, οι δομές και τα συστήματά μας υστερούν σε σχέση με τη συλλογική μας πρόοδο. Η τρέχουσα θεσμική μας αρχιτεκτονική ή το κοινωνικοοικονομικό μας οικοσύστημα παραμένουν δεσμευμένα στην πορεία που διαμορφώθηκε τους δύο τελευταίους αιώνες και, ως εκ τούτου, αναζητούν επίμονα συνέχειες με τις αδικίες που προέκυψαν κατά την εγκαθίδρυση των σύγχρονων παγκόσμιων συστημάτων.
Ο ιμπεριαλισμός και η αποικιοκρατία μετενσάρκωσαν τις άδικες σχέσεις τους στον 21ο αιώνα μέσω μιας σειράς θεσμικών μορφών. Παρά τους γενναίους και ηρωικούς αγώνες ενάντια στην εξαγωγή, την καταπίεση και την εκμετάλλευση, οι πραγματικές ευκαιρίες για την πρόοδο πέρα από την υποταγή είναι πλέον σαφώς διακριτές και γίνονται όλο και πιο απτές.
Η ενεργοποίηση της συλλογικής μας ανθεκτικότητας απαιτεί ριζοσπαστικούς μετασχηματισμούς του δομημένου περιβάλλοντος, της κοινωνικής μας οργάνωσης, της
κινητικότητάς μας, οι οποίοι αναπόφευκτα απαιτούν να απελευθερωθούμε από τις άδικες σχέσεις υποταγής. Οι προοδευτικοί μετασχηματισμοί ήδη αναδύονται και, χάρη στις βελτιωμένες τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών μας, γίνονται επίσης πιο διαδεδομένοι. Είναι, ωστόσο, επιτακτική ανάγκη να διανεμηθούν υποδομές υψηλής ποιότητας σε επαρκή ποσότητα σε όλους τους βιότοπούς μας το συντομότερο δυνατό.
Παραμένει ανησυχητικό το γεγονός ότι με όλη τη διαφημιστική εκστρατεία που σχετίζεται με την ψηφιοποίηση και τα προφανή οφέλη από το διαδίκτυο των πραγμάτων, μια πρόσφατη έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας διαπίστωσε ότι το 2022 υπήρχαν 10 εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι που ζούσαν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα σε σύγκριση με το 2021, όταν 685 εκατομμύρια άνθρωποι δεν είχαν πρόσβαση. Όπως σημειώνει ο Akrofi, «αυτή η προτεραιότητα πρέπει να ενσωματώνει τις αρχές μιας δίκαιης μετάβασης – πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα, θα καλύπτει τις τρέχουσες και μελλοντικές ενεργειακές ανάγκες με οικονομικά βιώσιμο, κοινωνικά περιεκτικό και περιβαλλοντικά υπεύθυνο τρόπο».
Η αναγνώριση της διαφορετικότητάς μας ως μεγάλης δύναμης του είδους μας μας επιτρέπει να εξετάσουμε μη ανταγωνιστικές ευκαιρίες ανάπτυξης αναζωπυρώνοντας την ενσυναίσθηση και την αλληλεγγύη στις σχέσεις μας. Διαθέτουμε τα μέσα για να προσφέρουμε σε όλη την ανθρωπότητα μια ποιότητα ζωής απαλλαγμένη από την ταπείνωση και την απελπισία.
Η υπεράσπιση και η επέκταση των παγκόσμιων κοινών αγαθών της γνώσης είναι ζωτικής σημασίας για την αναδιανομή των παραγωγικών ικανοτήτων και δυνατοτήτων. Καθώς η κλιματική αλλαγή συνεχίζεται, θα πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από τον απλό μετριασμό και να αγκαλιάσουμε την προσαρμογή στα νέα περιβαλλοντικά μας πρότυπα. Αυτό θα απαιτήσει αυξημένη επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη που θα προκύψει σε μεγάλο βαθμό από τα συνεργατικά και συνεργατικά προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης.
Σε μια συλλογική δήλωση προς την 37η Σύνοδο Κορυφής της Αφρικανικής Ένωσης τον Φεβρουάριο του 2024, το African Movement Building Space συγκέντρωσε μια πληθώρα οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών από όλη την ήπειρο για να υποστηρίξει «… ότι το μέγεθος των κρίσεων που αντιμετωπίζουμε απαιτεί συστημική αλλαγή που οδηγεί στη δημιουργία βιώσιμων κοινωνιών και νέων σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων και της φύσης, βασισμένων στην ισότητα και την αμοιβαιότητα».
Η αυξημένη οικολογική μας επισφάλεια, η οποία είναι μια ακόμη συνέπεια της άνισης ενσωμάτωσής μας στα παγκόσμια συστήματα σε συνδυασμό με την άρνηση της ομάδας των επτά προηγμένων και ώριμων καπιταλιστικών οικονομιών να παράσχουν αποζημιώσεις για τις περιβαλλοντικές και άλλες πολυκρίσεις που συσσωρεύτηκαν κατά την ανάπτυξή τους, παρέχει πρόσφορο έδαφος για να αξιοποιήσουμε την αλλαγή της γεωπολιτικής κατάστασης και την άνοδο της ένωσης BRICS+ για να αποκαταστήσουμε τις κληρονομιές του παρελθόντος και να σφυρηλατήσουμε ένα κοινό και κοινό ανθρώπινο περιβάλλον που θα λειτουργεί για όλους.
Οι λύσεις από τη βάση προς την κορυφή που είναι περιφερειακά επικεντρωμένες και τοπικά υπεύθυνες έχουν τη δυνατότητα να ανατρέψουν τις ιεραρχίες και τους εξουσιαστικούς προσδιορισμούς του παρελθόντος. Όπως παραδέχονται ο Oleg Barabanov και οι συνεργάτες του, «το βασικό σημείο είναι ότι δεν υπάρχει επιστροφή και ότι αυτό που έρχεται μπροστά μας δεν θα μοιάζει καθόλου με ανακεφαλαίωση του παρελθόντος».
Καθώς μαθαίνουμε από την ευρασιατική αρχιτεκτονική και σκεπτόμενοι μπροστά, ας διασφαλίσουμε με τις σκέψεις και τις πράξεις μας ότι θα απελευθερωθούμε από τη νοητική σκλαβιά που επιτρέπει τη συνέχιση της άδικης ανάπτυξης που ευνοεί μια μειοψηφία του
παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ η πλειοψηφία πληρώνει το κόστος και επιδοτεί τη δική της υπανάπτυξη μέσω της συνέχισης των άνισων ανταλλαγών στα παγκόσμια συστήματα.
Αναπαραγωγή άρθου από εδώ
