Κρίσιμα 24ωρα για τις τιμές – Τρεις ημέρες πριν το blackout στις ρωσικές προμήθειες

Το μέλλον της μεταφοράς φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας βρίσκεται σε σημείο καμπής. Εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία της τελευταίας στιγμής έως την Τετάρτη (31.12.2024), οι ροές φυσικού αερίου δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων θα μπορούσαν να σταματήσουν εκτοξεύοντας παράλληλα τις τιμές.

Όπως αναφέρει δημοσίευμα του Bloomberg, η Ουκρανία δέχεται αυξανόμενες πιέσεις από τον πρωθυπουργό της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίτσο και μια ομάδα εταιρειών της κεντρικής Ευρώπης για να συνεχίσει να κινείται φυσικό αέριο από τα ανατολικά σύνορά της με τη Ρωσία προς τους αγοραστές της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά τη λήξη της συμφωνίας διαμετακόμισης στις 31 Δεκεμβρίου, με τα ευρωπαϊκά κράτη τώρα να αγωνιούν για τις πιθανές επιπτώσεις στις τιμές.

Σχεδόν τρία χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, η Βουδαπέστη και η Μπρατισλάβα εξακολουθούν να βασίζονται στο φθηνό φυσικό αέριο της Gazprom, υπονομεύοντας την προσπάθεια της ΕΕ να μειώσει την εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια.

Τρεις ημέρες πριν από τη λήξη της συμφωνίας Ρωσίας-Ουκρανίας, η ρητορική από όλες τις πλευρές έχει σκληρύνει. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι νωρίτερα αυτή την εβδομάδα κατηγόρησε τον Φίτσο ότι συνάπτει «σκιώδεις συμφωνίες» με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο Σλοβάκος ηγέτης απείλησε την Παρασκευή να σταματήσει την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στον ανατολικό γείτονά του.

Για τους διπλωμάτες, η κλιμάκωση δεν αποτέλεσε έκπληξη. Παλαιότερες διαμάχες για τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου μεταξύ των δύο πρώην εταίρων είδαν τις ροές να κόβονται ή να μειώνονται εν μία νυκτί – και οι συμφωνίες να κλείνονται την τελευταία στιγμή.

Οι επενδυτές ενέργειας, οι ηγέτες της βιομηχανίας και οι πολιτικοί στην Ευρώπη και αλλού εξακολουθούν να αναζητούν στους τρεις ηγέτες ενδείξεις για το τι μπορεί να ακολουθήσει.

Ο Ζελένσκι έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν θα επιτρέψει στο ρωσικό φυσικό αέριο, το οποίο ωφελεί την πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου, να περάσει από την Ουκρανία μετά τη λήξη της τρέχουσας συμφωνίας. Έχει δηλώσει ότι θα ήταν ανοιχτός στη μεταφορά φυσικού αερίου από άλλες χώρες εκτός της Ρωσίας – μια επιλογή που οι πηγές του Bloomberg λένε ότι δεν έχει αποκλειστεί εντελώς από το τραπέζι.

Κατά τη λήψη της απόφασης, ο Ουκρανός ηγέτης πρέπει να λάβει υπόψη του την ανάγκη προστασίας του συστήματος αγωγών φυσικού αερίου της χώρας μήκους 38.600 χιλιομέτρων. Το δίκτυο, ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, έχει γλιτώσει από επιθέσεις τα τελευταία τρία χρόνια, καθώς το ρωσικό φυσικό αέριο ρέει μέσα από αυτό. Εάν αυτό σταματήσει, το σύστημα θα μπορούσε να γίνει στόχος, όπως έχουν γίνει οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου και οι παροχές ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό θα δημιουργούσε επίσης τεχνικές προκλήσεις που θα δυσχέραιναν τη θέρμανση των σπιτιών σε όλη την Ουκρανία κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

 «Το ζήτημα των κινδύνων για τις ουκρανικές υποδομές αντηχεί στις διπλωματικές συζητήσεις», δήλωσε ο Κρίστιαν Εγκενχόφερ, ανώτερος ερευνητής στο think tank CEPS στις Βρυξέλλες. «Μπορεί να αποδειχθεί σανίδα σωτηρίας για τον Ζελένσκι αν επιλέξει να επιτρέψει τη συνέχιση της μεταφοράς».

Ταυτόχρονα, σημείωσε ο Εγκενχόφερ, «οι συνομιλίες για το φυσικό αέριο θα έχουν σημασία και πέραν της Ουκρανίας».

Τόσο για τον Πούτιν όσο και για τον Φίτσο, η πιο επικερδής επιλογή θα ήταν οι Ευρωπαίοι αγοραστές να συνεχίσουν να αγοράζουν φυσικό αέριο απευθείας από τη Gazprom. Η Ρωσία θα παρέμενε τότε στην αγορά της ΕΕ χωρίς να χρειάζεται να μοιράζεται τα έσοδα με μεσάζοντες και η Σλοβακία θα γλίτωνε από πρόσθετα έξοδα διαμετακόμισης. Το υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας δήλωσε την Παρασκευή ότι οι συνομιλίες συνεχίζονται και δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς μια συμφωνία της τελευταίας στιγμής.

Πριν από τον πόλεμο, η Κομισιόν βοήθησε στη διαμεσολάβηση για συμφωνίες διαμετακόμισης μεταξύ Κιέβου και Μόσχας. Τώρα, λόγω των προσπαθειών της ΕΕ να διαφοροποιήσει τις πηγές ενέργειας μακριά από τη Μόσχα και να επεκτείνει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μένει έξω από τις διαπραγματεύσεις. Αντ’ αυτού, έχει τονίσει ότι υπάρχουν εναλλακτικές πηγές και ότι τα επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου στην περιοχή είναι υψηλά.

Τον Φεβρουάριο, ο εκτελεστικός βραχίονας της ΕΕ θα παρουσιάσει ένα σχέδιο για την περαιτέρω σταδιακή κατάργηση των ρωσικών ορυκτών καυσίμων, τα οποία, όπως λέει, το Κρεμλίνο έχει μετατρέψει σε πολιτικό όπλο. Η εφαρμογή του εξαρτάται από τα κράτη μέλη: εκτός από τις ροές μέσω αγωγών προς τη Σλοβακία και την Ουγγαρία, το ρωσικό υγροποιημένο φυσικό αέριο μεταφέρεται επίσης σε λιμάνια της Γαλλίας, του Βελγίου και της Ισπανίας.

«Η διαμάχη για το ρωσικό φυσικό αέριο θα επιδεινώσει τη ‘σφήνα’ μεταξύ των μελών της ΕΕ, ευθυγραμμιζόμενη απόλυτα με το συμφέρον της Ρωσίας να δει την ευρωπαϊκή υποστήριξη προς την Ουκρανία να σπάει», δήλωσε η Μπότα Ίλιας, ανώτερη αναλύτρια στην PRISM, μια εταιρεία στρατηγικών πληροφοριών.

Το τέλος της ροής φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας θα έχει «αμελητέο» αντίκτυπο στις ευρωπαϊκές τιμές φυσικού αερίου, δήλωσε η Επιτροπή νωρίτερα αυτό το μήνα, σημειώνοντας ότι οι αγορές έχουν ήδη τιμολογήσει το τέλος της συμφωνίας διαμετακόμισης.

Οι ευρωπαϊκές τιμές του φυσικού αερίου ωστόσο αυξήθηκαν κατά 48% φέτος, εν αναμονή των περικοπών της προσφοράς σε συνδυασμό με την ταχεία εξάντληση των αποθεμάτων φυσικού αερίου λόγω των περιόδων με κρύο και άπνοια. Αν και το κόστος απέχει ακόμη πολύ από τα ρεκόρ του 2022 που είχαν επιτευχθεί κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης, είναι αρκετά υψηλό ώστε να επηρεάζει τα νοικοκυριά και τους κατασκευαστές.

Η απουσία διακυβερνητικής συμφωνίας μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας περιπλέκει αλλά δεν αποκλείει μια εμπορική συμφωνία με τη συμμετοχή ευρωπαϊκών εταιρειών. Η εταιρεία κοινής ωφέλειας αερίου Slovensky Plynarensky Priemysel της Σλοβακίας και ο διαχειριστής του δικτύου αερίου Eustream – μαζί με την ουγγρική MOL Hungarian Oil and Gas, εμπορικές ενώσεις και μεγάλους βιομηχανικούς πελάτες από την Αυστρία και την Ιταλία – έχουν παροτρύνει τον Ζελένσκι να επιτρέψει τη συνέχιση των αποστολών.

Ο όγκος που συζητείται είναι 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως, ποσότητα που κινείται σήμερα μέσω ουκρανικών αγωγών.

Μετά τη συνάντησή του με τον Πούτιν την περασμένη Κυριακή, ο Φίτσο δήλωσε ότι η Ρωσία είναι έτοιμη να συνεχίσει να παραδίδει φυσικό αέριο στη Δύση μέσω της Ουκρανίας, αλλά αυτό θα ήταν «πρακτικά αδύνατο» μετά την 1η Ιανουαρίου, δεδομένης της στάσης του Κιέβου.

Σε απάντηση, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι προσφέρθηκε να αποζημιώσει τον Φίτσο για το πρόσθετο κόστος που θα προκύψει για τη Σλοβακία σε περίπτωση που τερματιστεί η διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου. Είπε επίσης ότι ήταν έτοιμος να επιτρέψει τις αποστολές μη ρωσικών καυσίμων, εάν επρόκειτο να υποβληθεί σχετικό αίτημα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή – προσφορά την οποία, όπως ισχυρίστηκε, απέρριψε ο Σλοβάκος ηγέτης.

Η διαμάχη κλιμακώθηκε περαιτέρω αργά την Παρασκευή, όταν ο Φίτσο δήλωσε σε βίντεο που αναρτήθηκε στο Facebook ότι αν σταματήσουν οι ροές, θα αξιολογήσει την κατάσταση και πιθανά απαντητικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της διακοπής της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας που χρειάζεται η Ουκρανία κατά τη διάρκεια των διακοπών του δικτύου της. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο τερματισμός της διέλευσης του ρωσικού φυσικού αερίου θα κόστιζε στην ΕΕ επιπλέον 120 δισεκατομμύρια ευρώ σε κόστος ενέργειας τα επόμενα δύο χρόνια.

«Η διακοπή της διαμετακόμισης του ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας δεν είναι απλώς μια κούφια πολιτική χειρονομία. Είναι μια εξαιρετικά δαπανηρή κίνηση, την οποία εμείς, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πληρώσουμε», δήλωσε ο Φίτσο.

Καθώς η προθεσμία πλησιάζει, εξετάζονται εναλλακτικές λύσεις. Η SPP έχει συνομιλήσει με την κρατική εταιρεία πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν σχετικά με την προμήθεια αζέρικου φυσικού αερίου, σύμφωνα με πηγές. Αυτό μπορεί να απαιτήσει μια ανταλλαγή μεταξύ της Gazprom και της Socar, κατά την οποία η αζέρικη εταιρεία θα αγοράσει αντίστοιχες ποσότητες από τη Ρωσία για να τις παραδώσει σε ευρωπαίους αγοραστές.

Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν έχει επίσης προτείνει τη μεταφορά της τοποθεσίας των πωλήσεων ρωσικού φυσικού αερίου στα φυσικά σύνορα μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, γεγονός που θα μεταβίβαζε την κυριότητα του φυσικού αερίου στους Ευρωπαίους αγοραστές και θα υποχρέωνε την Ουκρανία να διασφαλίσει τη διαμετακόμιση στο πλαίσιο της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με την ΕΕ.

Ο Πούτιν ανέφερε την Πέμπτη διάφορες προτάσεις που θα επέτρεπαν στην Ουγγαρία, τη Σλοβακία, την Τουρκία ή το Αζερμπαϊτζάν να αναλάβουν τον έλεγχο του φυσικού αερίου που μεταφέρεται μέσω της Ουκρανίας. Σημείωσε ότι οποιαδήποτε τέτοια ρύθμιση θα ήταν δύσκολο να τεθεί σε ισχύ λόγω των μακροχρόνιων συμβάσεων της Gazprom.

Πριν από την σύγκρουση στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η Ρωσία ήταν ο κορυφαίος προμηθευτής φυσικού αερίου της ΕΕ, παρέχοντας πάνω από το 40% των εισαγωγών της Ένωσης. Μετά το ξέσπασμα του πολέμου και τη μείωση των προμηθειών, η Ευρώπη επιτάχυνε τη στροφή της μακριά από τη ρωσική ενέργεια. Πέρυσι, το ρωσικό φυσικό αέριο αντιπροσώπευε περίπου το 8% των εισαγωγών της ΕΕ.

Το να επιτραπεί η περαιτέρω διέλευση ρωσικού φυσικού αερίου από την Ουκρανία θα υπονομεύσει επίσης το μήνυμα ότι η ΕΕ δεν μπορεί πλέον να κάνει business as usual με τη Ρωσία του Πούτιν, δήλωσε ο Μπέντζαμιν Σμιτ, ανώτερος συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης CEPA και του Kleinman Center for Energy Policy του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια.

«Το διακύβευμα δεν θα μπορούσε να είναι υψηλότερο», δήλωσε σε ερευνητικό σημείωμα. «Η συνέχιση της διαμετακόμισης ρωσικού φυσικού αερίου με οποιαδήποτε μορφή -είτε μέσω μιας απροκάλυπτης παράτασης της σύμβασης με την ελεγχόμενη από το Κρεμλίνο Gazprom, είτε με οποιοδήποτε άλλο όνομα, αλλά εξακολουθεί να είναι de facto ρωσική- θα ήταν επικίνδυνη για την Ουκρανία».