Νέα στοιχεία για την αρχαιότερη μάχη που έγινε στην Ευρώπη – Χιλιάδες οστά, εκατοντάδες όπλα

Το 1996 ένας ερασιτέχνης αρχαιολόγος εντόπισε ένα ανθρώπινο οστό να προεξέχει από την όχθη του ποταμού Τολένζε στη βορειοανατολική Γερμανία. Οι ανασκαφές έκτοτε έχουν φέρει στο φως 300 μεταλλικά ευρήματα και 12.500 οστά που ανήκουν σε περίπου 150 άτομα που έπεσαν σε μάχη στην περιοχή πριν από 3.250 χρόνια.

Δεν έχουν ανακαλυφθεί ποτέ άμεσες αποδείξεις για παλαιότερη μάχη αυτής της κλίμακας, γι’ αυτό και η κοιλάδα Τολένζε θεωρείται το πεδίο της αρχαιότερης μάχης της Ευρώπης, σύμφωνα με τους ερευνητές που μελετούν την περιοχή από το 2007.

Οι μελέτες των οστών έχουν δώσει κάποιες πληροφορίες για τους άνδρες – όλοι νέοι, δυνατοί και ικανότατοι πολεμιστές, ορισμένοι με επουλωμένες πληγές από προηγούμενες μάχες. Αλλά οι λεπτομέρειες σχετικά με το ποιοι συμμετείχαν στη βίαιη σύγκρουση και γιατί πολέμησαν σε μια τόσο αιματηρή μάχη, έχουν διαφύγει για πολύ καιρό από τους ερευνητές.

Δεν υπάρχουν γραπτές αναφορές που να περιγράφουν τη μάχη που έλαβε χώρα το 1250 π.Χ., οπότε οι αρχαιολόγοι έχουν χρησιμοποιήσει τα καλοδιατηρημένα λείψανα και όπλα για να προσπαθήσουν να συνθέσουν την ιστορία πίσω από αυτή.

Τα όπλα που έχουν ανακαλυφθεί περιλαμβάνουν σπαθιά, ξύλινα ρόπαλα και μια σειρά από αιχμές βελών – ορισμένες, μάλιστα, ακόμη σφηνωμένες στα οστά των πεσόντων.

Τώρα, μια ομάδα ερευνητών που μελετά τις αιχμές βελών που χρησιμοποιήθηκαν στη μάχη ανακάλυψε στοιχεία που αποδεικνύουν ότι σε αυτήν συμμετείχαν όχι μόνο τοπικές ομάδες αλλά και ένας στρατός από το νότο. Τα ευρήματα αυτά, που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Antiquity, υποδηλώνουν ότι η συγκεκριμένη μάχη ήταν το πρώτο παράδειγμα διαπεριφερειακής σύγκρουσης στην Ευρώπη.

Στοιχεία εισβολής

Όταν ο επικεφαλής της μελέτης Leif Inselmann, ερευνητής στη Μεταπτυχιακή Σχολή Αρχαίων Σπουδών του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου, και οι συνάδελφοί του ανέλυσαν τις αιχμές των βελών, συνειδητοποίησαν ότι καμία δεν ήταν πανομοιότυπη – κάτι αναμενόμενο για την εποχή, καθώς δεν υπήρχε μαζική παραγωγή. Αλλά μπόρεσαν να εντοπίσουν βασικές διαφορές στα σχήματα και τα χαρακτηριστικά που σήμαιναν ότι ορισμένες από τις αιχμές βελών δεν είχαν κατασκευαστεί εντός του Μεκλεμβούργου-Δυτικής Πομερανίας, του γερμανικού κρατιδίου όπου βρίσκεται η κοιλάδα Τολένζε.

Ο Inselmann συγκέντρωσε βιβλιογραφία, δεδομένα και παραδείγματα από περισσότερες από 4.700 αιχμές βελών της Εποχής του Χαλκού από την Κεντρική Ευρώπη και χαρτογράφησε από πού προέρχονταν για να τις συγκρίνει με εκείνες της κοιλάδας Τολένζε.

Πολλές ταίριαζαν με το στυλ αιχμών από άλλες τοποθεσίες στο Μεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανία, γεγονός που υποδηλώνει ότι κατασκευάστηκαν τοπικά και μεταφέρθηκαν από άνδρες που αποκαλούσαν την περιοχή σπίτι τους, σύμφωνα με τη μελέτη.

Όμως άλλες αιχμές βελών με ευθείες ή ρομβοειδείς βάσεις και πλευρικά «αγκάθια» ταίριαζαν με αυτές από μια νότια περιοχή που περιλαμβάνει σήμερα τη σύγχρονη Βαυαρία και τη Μοραβία, δήλωσε ο Inselmann.

«Αυτό υποδηλώνει ότι τουλάχιστον ένα μέρος των μαχητών ή ακόμη και μια ολόκληρη παράταξη που συμμετείχε στη μάχη της κοιλάδας Τολένζε προέρχεται από μια μακρινή περιοχή», σημείωσε.

Ο Inselmann και οι συνάδελφοί του υποψιάζονται ότι είναι απίθανο οι αιχμές των βελών να εισήχθησαν από άλλη περιοχή για να χρησιμοποιηθούν από τους ντόπιους μαχητές. Διαφορετικά, θα περίμεναν να βρουν στοιχεία για αιχμές βελών μέσα σε τελετουργικές ταφές στην περιοχή που ασκούνταν κατά την Εποχή του Χαλκού. Επομένως, πρόκειται για εισβολή.

Τα αίτια της μάχης

Μια γέφυρα που διέσχιζε τον ποταμό Τολένζε, η οποία κατασκευάστηκε περίπου 500 χρόνια πριν από τη μάχη, θεωρείται ότι αποτέλεσε την αιτία της σύγκρουσης, δήλωσε ο συν-συγγραφέας της μελέτης Thomas Terberger.

Ο Terberger, καθηγητής στο τμήμα προϊστορικής και ιστορικής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν, μελετά την περιοχή, ένα τμήμα του ποταμού μήκους 3 χιλιομέτρων, από το 2007.

«Η γέφυρα ήταν πιθανότατα μέρος μιας σημαντικής εμπορικής διαδρομής», δήλωσε. «Ο έλεγχός της θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν ένας σημαντικός λόγος για τη σύγκρουση».

Η ακριβής κλίμακα και τα αίτια της μάχης παραμένουν άγνωστα, αλλά τα λείψανα και ο οπλισμός που έχουν βρεθεί μέχρι στιγμής υποδηλώνουν ότι συμμετείχαν περισσότεροι από 2.000 άνθρωποι, σύμφωνα με τη μελέτη. Και οι ερευνητές πιστεύουν ότι στην κοιλάδα παραμένουν θαμμένα ακόμη περισσότερα ανθρώπινα οστά, τα οποία θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν εκατοντάδες θύματα.

Ο 13ος αιώνας π.Χ. ήταν μια εποχή αυξημένου εμπορίου και πολιτιστικών ανταλλαγών, αλλά η ανακάλυψη χάλκινων αιχμών βελών σε όλη τη Γερμανία υποδηλώνει ότι ήταν επίσης εποχή που προέκυψαν ένοπλες συγκρούσεις.

«Αυτές οι νέες πληροφορίες έχουν αλλάξει σημαντικά την εικόνα της Εποχής του Χαλκού, η οποία δεν ήταν τόσο ειρηνική όσο πιστεύαμε πριν», δήλωσε ο Terberger.

«Τον 13ο αιώνα π.Χ. σημειώθηκαν αλλαγές στις ταφικές τελετές, στα σύμβολα και στον υλικό πολιτισμό. Θεωρώ τη σύγκρουση ως ένδειξη ότι αυτή η σημαντική διαδικασία μετασχηματισμού της κοινωνίας της Εποχής του Χαλκού συνοδεύτηκε από βίαιες συγκρούσεις. Η μάχη του Τολένζε είναι πιθανώς μόνο η κορυφή του παγόβουνου», κατέληξε.

Με πληροφορίες από: Thousands of bones and hundreds of weapons reveal grisly insights into a 3,250-year-old battle by Ashley Strickland, CNN