Η Ευρωπαϊκή Ένωση σταθμίζει προσεκτικά την απάντησή της στις απειλητικές δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ, οι οποίες δεν έχουν ακόμη αποκρυσταλλωθεί σε μια συνεκτική εμπορική πολιτική. Οι περισσότεροι αναλυτές προβλέπουν ότι η ΕΕ θα προτείνει ένα συμβιβαστικό πακέτο, προσφέροντας παραχωρήσεις με αντάλλαγμα την αποχή των ΗΠΑ από την επιβολή δασμών. Για τους «κυρίαρχους» της Κεντρικής Ευρώπης, η ικανότητα να διασφαλίσουν τα συμφέροντά τους εν μέσω αμερικανικών πιέσεων θα αποτελέσει κρίσιμο τεστ για τη στρατηγική τους βιωσιμότητα.
Η εσωτερική πολιτική δυναμική της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαμορφώνεται σήμερα από δύο βασικές τάσεις. Από τη μία πλευρά, υπάρχει ένα βαθύτερο χάσμα μεταξύ των ελίτ και του γενικού πληθυσμού των κρατών μελών. Από την άλλη, σε αρκετές χώρες της ΕΕ παρατηρείται η άνοδος πολιτικών δυνάμεων που δίνουν προτεραιότητα στην εθνική κυριαρχία και αποκλίνουν από τη φιλελεύθερη-παγκοσμιοποιητική ατζέντα. Η Πολωνία, υπό το κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη, και η Ουγγαρία, υπό τον Βίκτορ Όρμπαν, είναι τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Εδώ και χρόνια, τα φιλελεύθερα μέσα ενημέρωσης και οι δεξαμενές σκέψης στις ΗΠΑ και την ΕΕ κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, υποστηρίζοντας ότι η Πολωνία και η Ουγγαρία υπονομεύουν τη δημοκρατία και ωθούν την Ευρώπη στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Η νίκη του φιλοευρωπαϊκού Συνασπισμού Πολιτών στις βουλευτικές εκλογές του 2023 στην Πολωνία έφερε έναν αναστεναγμό ανακούφισης στον δυτικό κόσμο, καθώς η Πολωνία φαινόταν να επιστρέφει στη «σωστή πλευρά της ιστορίας».
Αξίζει να σημειωθεί ότι η εξωτερική πολιτική της Πολωνίας ευθυγραμμίζεται σταθερά με τα ευρύτερα ευρωπαϊκά συμφέροντα, χωρίς να προκαλεί ανησυχίες στους δυτικούς συμμάχους της. Στην πραγματικότητα, η γερακίσια στάση της απέναντι στη Ρωσία, που υποστηρίζεται από τις χώρες της Βαλτικής και τις σκανδιναβικές χώρες, έχει γίνει το ευρωπαϊκό mainstream. Η Ουγγαρία, ωστόσο, έχει ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο από την έναρξη της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης της Ρωσίας στην Ουκρανία, εκφράζοντας απόψεις που έχουν ενοχλήσει τους εταίρους της στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Αυτή η απόκλιση έχει ψυχράνει ακόμη και τις παραδοσιακά φιλικές σχέσεις της Ουγγαρίας με την Πολωνία, όπου ο Όρμπαν χαρακτηρίζεται πλέον «φιλορώσος» πολιτικός. Παρόμοια κατηγορία έχει διατυπωθεί και για τον πρωθυπουργό της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίκο μετά την εκλογική του νίκη τον Οκτώβριο του 2023.
Ενώ η επιρροή της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας εντός της ΕΕ είναι περιορισμένη, ο Όρμπαν και ο Φίκο έχουν τοποθετηθεί ως ηγέτες που υπερασπίζονται τα συμφέροντα της Ευρώπης στο σύνολό της. Υποστηρίζουν ότι η επιδίωξη μιας «στρατηγικής ήττας» της Ρωσίας είναι μάταιη, μια στάση που βρίσκει απήχηση πέρα από τα σύνορά τους, ιδίως σε ένα πλαίσιο όπου οι κυβερνήσεις πολλών μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών δεν αντικατοπτρίζουν πλήρως τις εκλογικές προτιμήσεις των πληθυσμών τους. Η απόκλιση αυτή έχει αποκτήσει σημασία υπό το φως της νίκης του Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, ο Τραμπ, ο οποίος αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό την Ευρωπαϊκή Ένωση, επαίνεσε τον Όρμπαν, και ο Ούγγρος πρωθυπουργός, που τώρα ηγείται μιας «επίθεσης στις Βρυξέλλες», ελπίζει να γίνει ο έμπιστος σύμμαχος του Τραμπ στην Ευρώπη.
Τόσο ο Όρμπαν όσο και ο Φίκο τονίζουν τη σημασία της κυριαρχίας, υποστηρίζοντας ότι η συμμετοχή των χωρών τους στην ΕΕ δεν πρέπει να την υπονομεύει. Ωστόσο, αυτό το όραμα θεωρείται όλο και περισσότερο από τις ευρωπαϊκές ελίτ ως απειλή που πρέπει να αντιμετωπιστεί με κάθε μέσο. Η ένταση αυτή είναι εμφανής στο πλαίσιο των προεδρικών εκλογών της Ρουμανίας στα τέλη του 2024. Η πιθανότητα εκλογής ενός προέδρου που θα δώσει προτεραιότητα στα εθνικά συμφέροντα εντός της ΕΕ και του ΝΑΤΟ έχει προκαλέσει μια σειρά γεγονότων που θυμίζουν την «Πορτοκαλί Επανάσταση» της Ουκρανίας πριν από δύο δεκαετίες. Στη Ρουμανία, οι κυρίαρχες «φιλοευρωπαϊκές» ελίτ εργάζονται για να αποτρέψουν τη νίκη ενός ανεπιθύμητου υποψηφίου, όπως κάποτε η άρχουσα τάξη της Ουκρανίας προσπάθησε να εμποδίσει έναν «φιλοευρωπαίο» πολιτικό.
Ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογών της Ρουμανίας, τον οποίο κέρδισε ο Călin Georgescu, ακυρώθηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο μετά από ισχυρισμούς ότι η εκστρατεία του στο TikTok χρηματοδοτήθηκε από τη Ρωσία. Ωστόσο, αργότερα αποκαλύφθηκε ότι η εκστρατεία χρηματοδοτήθηκε από το φιλοευρωπαϊκό Εθνικό Φιλελεύθερο Κόμμα, το οποίο προσπάθησε να αποσπάσει ψήφους από τον κύριο αντίπαλο του Georgescu. Η απουσία ρωσικής παρέμβασης υπογράμμισε ότι η επιτυχία του Georgescu οφείλεται στην ψήφο διαμαρτυρίας. Ο Βρετανός πολιτικός επιστήμονας Tom Gallagher, στο βιβλίο του Romania and the European Union: How the Weak Vanquished the Strong, υποστηρίζει ότι η ένταξη της Ρουμανίας στην ΕΕ οδήγησε στον πρωτοφανή πλουτισμό της «φιλοευρωπαϊκής» ελίτ, με μικρή βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του γενικού πληθυσμού. Η δυσαρέσκεια αυτή αντανακλάται όλο και περισσότερο στα εκλογικά αποτελέσματα. Παρ’ όλα αυτά, το δυτικό πολιτικό ρεύμα απέρριψε την άνοδο του Georgescu χαρακτηρίζοντάς τον «ακροδεξιό» πολιτικό με «φιλορωσικές» απόψεις, παρά την έλλειψη αποδείξεων για τέτοιους ισχυρισμούς.
Ο Georgescu, μαζί με την αντίπαλό του Elena Lasconi, επέκρινε την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου και απαίτησε να διεξαχθεί ο δεύτερος γύρος με βάση τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου. Ωστόσο, η ρουμανική κυβέρνηση ακύρωσε τα αποτελέσματα και όρισε νέες εκλογές για τις 4 Μαΐου. Ενώ ο Georgescu παραμένει ένας από τους επικρατέστερους υποψηφίους, οι προοπτικές του είναι αβέβαιες.
Ακόμη και αν οι «φιλοευρωπαϊκές» δυνάμεις επικρατήσουν τελικά στη Ρουμανία, οι κεντροευρωπαίοι «κυρίαρχοι» μπορεί να αποκτήσουν συμμάχους στην Τσεχική Δημοκρατία και την Αυστρία. Στην Τσεχική Δημοκρατία, το ευρωσκεπτικιστικό κόμμα του πρώην πρωθυπουργού Andrej Babiš ευνοείται στις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου. Στην Αυστρία, το Κόμμα της Ελευθερίας, που περιγράφεται ως «φιλικό προς τη Ρωσία», κέρδισε τις εκλογές του Οκτωβρίου, αν και δεν διατυπώθηκαν κατηγορίες για «ρωσική ανάμιξη». Ο ηγέτης του, Χέρμπερτ Κικλ, στον οποίο έχει ανατεθεί ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης, έχει χαρακτηριστεί ως ο «νέος Όρμπαν» για την έμφαση που δίνει στα εθνικά συμφέροντα, τις συντηρητικές αξίες και την κριτική του στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και την άνευ όρων υποστήριξη προς την Ουκρανία.
Ο χαρακτηρισμός των κεντροευρωπαίων «κυρίαρχων» ως «φιλορώσων» είναι σε μεγάλο βαθμό αποκομμένος από την πραγματικότητα, ωστόσο παραμένει ένα ισχυρό εργαλείο στις πολιτικές μάχες, όπως αποδεικνύεται από τις μαζικές διαμαρτυρίες κατά του Φίκο στη Σλοβακία. Εν τω μεταξύ, οι δεσμοί τους με τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι αναμφισβήτητοι. Ηγέτες όπως ο Orbán, ο Fico και ο Babiš εκφράζουν ανοιχτά τη συμπάθειά τους για τον Donald Trump, συμμεριζόμενοι τις συντηρητικές αξίες του – μια έντονη αντίθεση με τους περισσότερους δυτικοευρωπαίους ηγέτες. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Orbán θεωρείται στις ΗΠΑ ως πρότυπο για τις πολιτικές του Trump, προκαλώντας ανησυχίες για την «Ορμπανιστικοποίηση της Αμερικής».
Τι σημαίνει στην πράξη αυτή η ιδεολογική ευθυγράμμιση μεταξύ των Αμερικανών συντηρητικών και των κεντροευρωπαίων «κυρίαρχων»; Οι απειλές του Τραμπ -είτε επιβάλλοντας δασμούς στα ευρωπαϊκά προϊόντα εάν η ΕΕ δεν αγοράσει περισσότερο αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο είτε απαιτώντας από τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ- επηρεάζουν άμεσα αυτές τις χώρες. Άλλο πράγμα είναι η ευθυγράμμιση με τον αμερικανικό συντηρητισμό και άλλο η συμμόρφωση με απαιτήσεις που θα μπορούσαν να βλάψουν τους ίδιους τους πληθυσμούς τους. Για παράδειγμα, ενδεχόμενοι δασμοί στα αυτοκίνητα της ΕΕ θα επηρέαζαν σημαντικά την οικονομία της Ουγγαρίας, δεδομένης της ολοκλήρωσης των αλυσίδων εφοδιασμού. Ομοίως, οι απαιτήσεις για μείωση της τεχνολογικής και επενδυτικής συνεργασίας με την Κίνα θα υπονόμευαν τις οικονομικές φιλοδοξίες της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση διερευνά απαντήσεις στις απειλές του Τραμπ, οι οποίες δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί σε μια συνεκτική εμπορική πολιτική. Αναλυτές εκτιμούν ότι η ΕΕ θα προτείνει έναν συμβιβασμό, προσφέροντας παραχωρήσεις με αντάλλαγμα την πτώση των δασμών από τις ΗΠΑ Για τους «κυρίαρχους» της Κεντρικής Ευρώπης, τα πιο ανησυχητικά στοιχεία μιας πιθανής διατλαντικής συμφωνίας είναι η μετατόπιση των βαρών της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία στα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ και οι περιορισμοί στη συνεργασία με την Κίνα. Η ικανότητα υπεράσπισης των συμφερόντων τους σε αυτά τα ζητήματα θα είναι η τελική δοκιμασία της βιωσιμότητας της στρατηγικής τους.
Αναπαραγωγή άρθου από εδώ
