Η ΕΕ έχει… δισεκατομμύρια λόγους να σιωπά για την Τουρκία – Οι λεπτές ισορροπίες και οι προκλήσεις

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να διοχετεύει δισεκατομμύρια ευρώ στην Τουρκία, παρά τη σαρωτική καταστολή των πολιτικών αντιπάλων του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Οι Βρυξέλλες προειδοποίησαν την Τουρκία να «υπερασπιστεί τις δημοκρατικές αξίες», μετά τη σύλληψη του ηγέτη της αντιπολίτευσης Εκρέμ Ιμάμογλου. Αλλά η στρατηγική σημασία της Τουρκίας σημαίνει ότι το ευρωπαϊκό μπλοκ πιθανότατα να κάνει τα στραβά μάτια.

Την ίδια ώρα, δύο ευρωπαίοι αξιωματούχοι που μίλησαν υπό το καθεστώς της ανωνυμίας, υποστήριξαν ότι η ιδιότητα της Τουρκίας ως υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ, την υποχρεώνει να τηρεί τις δημοκρατικές αξίες και ότι οι Βρυξέλλες θα αντιδράσουν στις παραβιάσεις.

«Παρακολουθούμε την εξελισσόμενη κατάσταση στην Τουρκία με μεγάλη ανησυχία», δήλωσε ένας από αυτούς. Με περισσότερους από χίλιους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων, να έχουν συλληφθεί από τις τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας από την έναρξη των ταραχών την περασμένη εβδομάδα, «οι τελευταίες εξελίξεις αντιβαίνουν στην ίδια τη λογική της ένταξης στην ΕΕ».

Το Συμβούλιο της Ευρώπης καταδίκασε τη σύλληψη του Ιμάμογλου και ζήτησε την «άμεση απελευθέρωσή του», ενώ έντονα επικριτικός ήταν και ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών που έκανε λόγο για «σοβαρή επίθεση στη δημοκρατία» και προέτρεψε την Τουρκία να τηρήσει τις νομικές «δεσμεύσεις» που «ανέλαβε ελεύθερα» ως υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ χώρα.

Το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών, με τη σειρά του, χαρακτήρισε τη σύλληψη οπισθοδρόμηση για τη δημοκρατία. «Ο πολιτικός ανταγωνισμός δεν πρέπει να διεξάγεται μέσω δικαστηρίων και φυλακών. Αναμένουμε ότι οι καταγγελίες θα διερευνηθούν με διαφάνεια το συντομότερο δυνατό και οι διαδικασίες θα διεξαχθούν με βάση το κράτος δικαίου» είπε ένας Γερμανός εκπρόσωπος.

Ωστόσο, η αντίδραση στην αίθουσα Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ήταν ιδιαιτέρως συγκρατημένη, αντανακλώντας επί της ουσίας το τεντωμένο σκοινί, πάνω στο οποίο προσπαθούν να ισορροπήσουν οι Βρυξέλλες με την Άγκυρα.

Η στρατηγική σημασία της Τουρκίας για το μπλοκ ενισχύθηκε από δύο πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις: την πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία και τις διαπραγματεύσεις που ξεκίνησε ο Ντόναλντ Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, όπως εξηγεί το Euronews σε δημοσίευμά του.

Ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει εκφράσει έντονο ενδιαφέρον για τον συνασπισμό της βούλησης μεταξύ Γαλλίας και Ηνωμένου Βασιλείου για την παροχή εχέγγυων για το Κίεβο και τη διασφάλιση μιας πιθανής διευθέτησης με τη Μόσχα. Η Τουρκία έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ και απολαμβάνει μια στρατηγικής αξίας τοποθεσία στη Μαύρη Θάλασσα.

Ο Ερντογάν έχει συμμετάσχει σε πολλές διαδικτυακές συναντήσεις με Ευρωπαίους ηγέτες, με πιο πρόσφατη αυτή της Παρασκευής 21/03, όταν ενημερώθηκε από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα και την ύπατη εκπρόσωπο Κάγια Κάλλας σχετικά με τα αποτελέσματα της συνόδου κορυφής της ΕΕ στις Βρυξέλλες.

Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να διεξαγάγει δύο διαλόγους υψηλού επιπέδου με την Τουρκία τις επόμενες εβδομάδες με επίκεντρο την οικονομία και τη μετανάστευση.

Ερωτηθείς εάν η φυλάκιση του Ιμάμογλου και οι μαζικές διαδηλώσεις θα αναγκάσουν τις Βρυξέλλες να επανεξετάσουν την προσέγγισή τους με την Άγκυρα, εκπρόσωπος της Επιτροπής είπε: «Παρακολουθούμε πολύ στενά την κατάσταση στην Τουρκία, αλλά δεν θα μπορούσα να σας πω περισσότερα για το τι σημαίνει για τη δέσμευσή μας σε αυτό το στάδιο. Η θέση μας είναι πολύ σαφής».

Ωστόσο, δεδομένης της σημασίας της Τουρκίας σε θέματα μετανάστευσης, εμπορίου, ενέργειας και άμυνας, η όποια αντίδραση της ΕΕ είναι απίθανο να ανατρέψει τις σχέσεις μεταξύ Βρυξελλών και Άγκυρας, παραδέχθηκε ο άλλος.

Και ο Ερντογάν το γνωρίζει πολύ καλά αυτό.

Ο ρόλος της Τουρκίας

Η Τουρκία υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ το 1999. Αν και οι συνομιλίες έχουν βαλτώσει την τελευταία δεκαετία, η χώρα εξακολουθεί να λαμβάνει δισεκατομμύρια ευρώ από τα ενταξιακά κονδύλια. Η Άγκυρα έχει επίσης λάβει περίπου 9 δισεκατομμύρια ευρώ σε βοήθεια για τη φιλοξενία προσφύγων από τη Μέση Ανατολή και βρίσκεται στη σειρά για τεράστια χρηματικά ποσά για τη στήριξη των ευρωπαϊκών αμυντικών βιομηχανιών.

Σήμερα, ως σημαντικός κόμβος για τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, η Τουρκία απολαμβάνει εμπορικές ροές με την ΕΕ αξίας άνω των 200 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, έχει επίσης καθοριστικό ρόλο στον έλεγχο της πρόσβασης στη Μαύρη Θάλασσα και στην επιβολή κυρώσεων κατά της Μόσχας. Πρόσφατα συζητήθηκε ως σημαντικός συνεισφορέας σε οποιαδήποτε ενδεχόμενη ειρηνευτική αποστολή στην Ουκρανία.

Ως υποψήφια χώρα της ΕΕ, η Τουρκία μπορεί δυνητικά να έχει πρόσβαση σε κοινές προμήθειες αξίας 800 δισεκατομμυρίων ευρώ από κονδύλια που έχουν σχεδιαστεί για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών του μπλοκ, σύμφωνα με το σχέδιο «Ετοιμότητα 2030» που παρουσίασαν οι ηγέτες της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα.

Ωστόσο, η Ελλάδα και η Κύπρος πιέζουν για περιορισμούς, με διπλωμάτες να δηλώνουν στο POLITICO ότι σκοπεύουν να επιβάλουν ρήτρα που θα απαιτεί η αμυντική ώθηση να γίνεται «με την επιφύλαξη του ειδικού χαρακτήρα της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας ορισμένων κρατών-μελών».

Με τις εκπαιδευμένες από το ΝΑΤΟ ένοπλες δυνάμεις της και το τεράστιο στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα, όμως, η Άγκυρα είναι πεπεισμένη ότι αυτές οι αντιρρήσεις θα καταψηφιστούν.

Αν οι Ευρωπαίοι «θέλουν την τουρκική συμμετοχή σε ορισμένους τομείς, όπως για παράδειγμα, τη μελλοντική αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία, τότε θα πρέπει να δώσουν πρόσβαση στην Τουρκία», δήλωσε ο πρώην πρέσβης της Τουρκίας στην ΕΕ Σελίμ Γενέλ.

Ο Γενέλ δήλωσε ότι η κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας είναι άσχημη, αλλά προέβλεψε ότι «αφού φαίνεται ότι η ΕΕ χρειάζεται την Τουρκία, δεν θα μας πιέσει».

Ταραγμένα νερά

Η Ελλάδα και η Κύπρος πρέπει τώρα να προβούν σε μια λεπτή πράξη ισορροπίας, καθώς βρίσκονταν στη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων με την Άγκυρα πριν την τελευταία πολιτική κρίση.

«Θα υποστηρίξουμε, φυσικά, μια αυστηρή θέση που καταδικάζει τις τρέχουσες εξελίξεις στην Τουρκία, χωρίς όμως να είναι το έναυσμα», είπε ανώτερος Έλληνας αξιωματούχος, αναγνωρίζοντας ότι ακόμη και η Αθήνα δεν θα μπορούσε να πάει πολύ μακριά.

«Η αμυντική βιομηχανία παραμένει ένα μεγάλο κενό για την Ευρώπη και αυτό ανοίγει το δρόμο για αυτήν την πολιτική ανταλλαγής που βλέπουμε να λαμβάνει χώρα», πρόσθεσε.

Η Κύπρος βρίσκεται επίσης σε δύσκολη θέση, καθώς η Τουρκία φάνηκε να έχει έναν πολύ πιο συμβιβαστικό τόνο κατά τις άτυπες συνομιλίες της περασμένης εβδομάδας για το Κυπριακό που διεξήχθησαν στη Γενεύη.

«Η αποτελεσματική πίεση από την ΕΕ είναι απαραίτητη», δήλωσε ο Κύπριος ευρωβουλευτής Μιχάλης Χατζηπαντέλα, ζητώντας «στοχευμένες κυρώσεις». Ταυτόχρονα όμως, «τα μέτρα θα πρέπει να είναι στοχευμένα και να συνδέονται με την πρόοδο στα παραπάνω ζητήματα, προκειμένου να αποφευχθεί η περαιτέρω αποξένωση της χώρας, η οποία θα οδηγούσε σε πιο προκλητικές πολιτικές».